Tín Ngưỡng Phồn Thực Thể Hiện Trong Văn Hoá Các Vùng Miền Việt Nam

Bạn từng nghe tới tín ngưỡng Phồn Thực. Bạn đã thử tìm hiểu về nó. Mà đơn giản là bạn đã từng đến những bảo tàng hay nhà cổ. Bạn đã gặp những hình ảnh đôi nam nữ đang “xxx” và được giới thiệu là Tín ngưỡng Phồn Thực hay văn hóa Phồn Thực. Vậy Tín ngưỡng phồn thực là gì, bản chất ra sao. Hãy cũng tôi đi sâu về tín ngưỡng này.

Để trả lời cho câu hỏi tín ngưỡng phồn thực hay phồn thực là gì chúng ta phải đi tìm nguồn gốc của nó trước. Thời xa xưa, để duy trì và phát triển sự sống, ở những vùng sinh sống bằng nghề nông cần phải có mùa màng tươi tốt và con người được sinh sôi nảy nở. Những trí tuệ sắc sảo thì tìm các quy luật khoa học để lý giải hiện thực và họ xây dựng nên triết lý âm dương, còn những trí tuệ bình dân thì nhìn thấy ở thực tiễn đó một sức mạnh siêu nhiên, bởi vậy mà họ sùng bái nó như thần thánh và xây dựng nên tín ngưỡng phồn thực (phồn: nhiều, thực: nảy nở). Tín ngưỡng phồn thực từng tồn tại suốt chiều dài lịch sử, được thể hiện ở hai dạng: thờ cơ quan sinh dục của cả nam lẫn nữ và thờ hành vi giao phối.

Ảnh : Tượng nhà mồ ở Bắc Tây Nguyên .

2. Phồn thực là gì

Phồn thực hay còn còn là tín ngưỡng phồn thực, văn hóa truyền thống phồn thực thật ra là 1 văn hóa truyền thống tôn thờ hành vi giao phối và bộ phận sinh dục. Đây là 1 nét văn hóa truyền thống, nó không phải là 1 tôn giáo. Nó là 1 nét văn hóa truyền thống đặc trưng của không những người Nước Ta mà còn rất nhiều nước trên quốc tế .

Tuy rằng, nó tôn thờ hành vi giao phối nhưng hoàn toàn không mang ý nghĩa xấu. Mà ngược lại phồn thực là 1 sự giao thoa, hướng đến sự tốt đẹp và phát triển bền vững.

Tín ngưỡng phồn thực xuất hiện từ rất lâu tại Việt Nam

Vai trò của tín ngưỡng phồn thực trong đời sống của người Việt cổ lớn tới mức chiếc trống đồng – hình tượng sức mạnh, quyền lực tối cao cũng đồng thời biểu tượng tổng lực cho tín ngưỡng phồn thực. Cách đánh trống đồng theo lối cầm chày dài mà đâm lên mặt trống được khắc trên chính những trống đồng và còn được bảo lưu ở người Mường lúc bấy giờ là mô phỏng động tác giã gạo – động tác giao phối. Trên tâm mặt trống là hình mặt trời với những tia sáng biểu trưng cho sinh thực khí nam, và giữa những tia sáng là một hình lá với khe ở giữa biểu trưng cho sinh thực khí nữ. Xung quanh mặt trống thường gắn những tượng cóc – con cóc trong ý thức của người Việt là “ cậu ông trời ”, mang theo mưa, khiến cho mùa màng tốt tươi, cũng là một dạng biểu trưng của tín ngưỡng phồn thực .

Ảnh : Thạp đồng Đào Thịnh ( Yên Bái ) với 4 cặp nam nữ đang giao phối trên nắp

3. Tín ngưỡng phồn thực có ở những đâu

Bản chất của tín ngưỡng phồn thực là thờ bộ phận sinh dục nam và bộ phận sinh dục nữ nên cứ ở đâu những bạn thấy có sự tôn thờ những hình biểu trưng diễn đạt bộ phận sinh dục nam và nữ hoặc quy trình quan hệ nam và nữ là hoàn toàn có thể coi đó là tín ngưỡng phồn thực. Các cơ quan sinh sản được đặc tả để nói về ước vọng phồn sinh .Người xưa, qua trực giác, tin rằng nguồn năng lượng thiêng ở vạn vật thiên nhiên hay ở con người có năng lực truyền sang vật nuôi và cây xanh. Do vậy tín ngưỡng phồn thực, với nhiều nghi thức thờ cúng, phát sinh và tăng trưởng phong phú .

4. Tín ngưỡng phồn thực còn thờ hành vi giao phối .

Thờ hành vi giao phối Bên cạnh việc thờ sinh thực khí giống như nhiều dân tộc bản địa nông nghiệp khác, dân cư nông nghiệp lúa nước với lối tư duy chú trọng tới quan hệ còn có tục thờ hành vi giao phối, tạo nên một dạng tín ngưỡng phồn thực độc lạ, đặc biệt quan trọng phổ cập ở khu vực Khu vực Đông Nam Á. Trên nắp thạp đồng tìm được ở Đào Thịnh ( Yên Bái, niên đại 500 năm tr. CN ), xung quanh hình mặt trời với những tia sáng là tượng 4 đôi nam nữ đang giao hợp .Thân thạp khắc chìm hình những con thuyền, chiếc sau nối đuôi chiếc trước khiến cho hai con cá sấu – rồng được gắn ở mũi và lái của hai chiếc thuyền chạm vào nhau trong tư thế giao hoan. Hình chim, thú, cóc, … giao phối tìm thấy ở khắp nơi. Ở Hòn Đỏ ( Khánh Hòa ) khi nhiều ngày liên tục không đánh được cá, người ta phải tới cầu xin, lạy 3 lạy và cầm vật tượng trưng cho sinh thực khí nam đâm vào Lỗ Lường 3 lần ( lại số lượng 3, số lẻ là số ưa thích của người phương Nam ! ) .

5. Từ thờ phụng đến những đồ vật hàng ngày

Ảnh : Giã gạo – một hình thức của phồn thựcTừ thời thời xưa, chày và cối – bộ công cụ thiết thân của người nông nghiệp Đông Nam á – đã là những vật tượng trưng cho sinh thực khí nam và nữ, còn việc giã gạo là tượng trưng cho hành vi giao phối. Không phải ngẫu nhiên mà trong vô vàn cách khác nhau được tách vỏ trấu khỏi hạt gạo, người Đông Nam á đã chọn cách này .Trên những trống đồng khắc rất nhiều những hình nam nữ giã gạo từng đôi. Không gắn việc giã gạo với tín ngưỡng phồn thực, sẽ không thể nào hiểu được trò cướp cầu – một game show Nước Ta rất độc lạ đặc biệt quan trọng thông dụng ở vùng đất tổ Phong Châu ( Vĩnh Phú ) và những khu vực xung quanh : Hai phe tranh nhau một quả cầu màu đỏ ( dương ), ai cướp được thì mang về thả vào hố ( âm ) của bên mình. Với cùng ước mong phồn thực, cầu may, cầu hạ .

Ảnh: Tiết mục cầm hai vật có hình dạng cơ quan sinh dục đâm vào nhau trong Lễ hội Trò Trám ở Phú Thọ

4. Một số hình thức và dấu tích của tín ngưỡng phồn thực

Các nhà mồ tây nguyên

Hình nam nữ với bộ phận sinh dục phóng đại được tìm thấy trên tượng đá với niên đại hàng nghìn năm tr. CN ở Văn Điển ( TP.HN ), ở những hình khắc trên đá trong thùng lũng Sa-pa, ở nhà mồ Tây Nguyên … Ở TP Hà Tĩnh và nhiều địa phương có tục thờ cúng nõ nường ( nõ : cái nêm, tượng trưng cho sinh thực khí nam ; nường : nang, mo nang, tượng trưng cho sinh thực khí nữ ) .

Hộ làng đồng Kị

Hội làng Đồng Kị ( Thành Phố Bắc Ninh ) có tục rước sinh thực khí ( làm bằng gỗ ) vào ngày 6 tháng giêng. tan hội hai sinh thực khí được đốt đi và tro đem chia cho mọi người mang ra rắc ngoài ruộng – hành vi này có công dụng như một ma thuật truyền sinh cho mùa màng. Theo những cụ thì năm nào bỏ lỡ tục này, trong làng sẽ có nhiều chuyện không lành xảy ra .

Tín ngưỡng phồn thực trong những ngôi chùa

Việc thờ sinh thực khí còn biểu lộ ở việc thờ những loại cột ( cột đá tự nhiên hoặc cột đá được tạc ra, hoàn toàn có thể có khắc chữ dựng trước cổng đền miếu, đình chùa ) và những loại hốc ( hốc cây, hốc đá trong những hang động, những kẽ nứt trên đá ) .

Ảnh : Thờ bộ phận sinh dục qua linga và yoni ở những Tháp Chàm

Bánh tét cũng là biểu tượng của ” phồn thực “

Người dân miền Trung và Nam có tục lệ gói bánh tét mỗi dịp Tết về. Bánh tét của người miền Trung được gói bằng lá chuối với những nguyên vật liệu giống như bánh chưng, chỉ khác là gói thành hình tròn trụ dài chứ không phải hình vuông vắn. Khi ăn cắt thành từng khoanh, ở giữa nhân đậu xanh và thịt mỡ nổi lên như nhụy hoa. Bánh tét được coi là dạng nguyên thủy của bánh chưng, là hình tượng cho tín ngưỡng phồn thực của người Việt xưa. Bên cạnh đĩa bánh tết, dưa món, nắm tré, bò ngâm màu trầm, thường có chén ( bát nhỏ ) tôm chua, xinh như một bông hoa, chói chang đỏ như vầng mặt trời mùa xuân ấm cúng

Bánh cúng- Bánh Cấp của người Chăm

Đó là loại bánh làm bằng nếp giống như bánh tét, bánh chưng nhưng không có nhân, và kích cỡ nhỏ hơn rất nhiều. Chúng có tên là bánh cúng ( cái bánh dài ) và bánh cấp ( cái hình chữ nhật ). Theo lý giải của tiến sỹ Huỳnh Tới, đây là loại bánh dân gian của người Chăm dùng vào dịp cúng lễ. Ý nghĩa của chúng là dùng sản vật tinh khiết tự nhiên của đất trời để dâng cúng, do đó chỉ có nếp thôi chứ không có … thịt mỡ như bánh tét của ta. Ăn bánh này chấm với mật ong ( cũng là sản vật tinh khiết tự nhiên ) .

Nếu như bánh dày bánh chưng của Việt Nam tượng trưng cho Trời và Đất, thì ý nghĩa của bánh cúng – bánh cấp thực tế hơn rất nhiều. Bánh cúng (dài) tượng trưng cho… Linga (bộ phận sinh dục nam), bánh cấp (chữ nhật) tượng trưng cho… Yoni (bộ phận sinh dục nữ). Đây chính là nền văn hóa phồn thực của dân tôc Chăm, vì nhờ vào linga và yoni mà vạn vật mới sinh sôi nảy nở.
Vì thế, nếu ăn thì phải ăn một cặp mới… đúng lẽ tự nhiên! (có lẽ cũng vì thế nên cái bánh mới nhỏ nhắn, chứ nếu to như bánh tét – bánh chưng mà ăn một cặp chắc… chêt!)

Tục cúng Lỗ Lường

Đây cũng là một bộc lộ của tín ngưỡng phồn thực – với mong ước cầu xin chư vị “ Thần linh biển cả ” phù hộ được trúng mùa nhiều cá, bình yên cho ngư dân. Tục cúng Lỗ Lường của người dân làm nghề lưới đăng ở xã Ninh Phước ( thị xã Ninh Hòa, Khánh Hòa ) tại hòn đảo Hòn Đỏ ngày 19 – 20/2 âm lịch hằng năm. Đảo Hòn Đỏ – thuộc xã Ninh Phước, là một hòn đảo nhỏ nằm ở phía đông bắc bán đảo Hòn Hèo, ngoài khơi thị xã Ninh Hòa, cách đất liền – Nhà máy đóng tàu Huyndai Vinashin và bờ biển thôn Mỹ Giang – khoảng chừng 10 km, chừng hơn 1 giờ đi tàu .Những người làm nghề lưới đăng xã Ninh Hòa chọn khu vực đánh bắt cá cá của mình ở vịnh Hà Đỏ. Tại đây bằng kinh nghiệm tay nghề từ bao đời nay họ đo lường và thống kê luồng đi của cá rồi dựng đăng để đánh bắt cá. Trên hòn đảo Hòn Đỏ, những ngư dân nghề làm lưới đăng đã thiết kế xây dựng một ngôi miếu thờ bà Lường và dựng bàn thờ cúng trong hang thờ sinh thực khí từ bao đời nay. Hàng năm những ngư dân ở đây tổ chức triển khai lễ rước nghinh ông vào ngày 19 tháng 2 âm lịch .

Nghi thức phồn thực tại lễ bà Lường

Trong liên hoan này, Lễ rước nghinh ông ra bờ biển và làm lễ tế. Sáng sớm hôm sau ngày liên hoan nghinh ông của làng, tức là ngày 20/2 âm lịch, những người làm lưới đăng mang lễ vật ra hòn đảo ( đa phần là thịt heo sống ) bày biện làm lễ dâng thần. Nơi đặt ban thờ trong hang – chỗ sẽ tái hiện trò giao hợp. Người chủ làm nghề lưới đăng cũng là người chủ lễ cầm dương vật gỗ chọc 3 lần vào hang bà Lường. Động tác uyển chuyển đậm chất phồn thực. Ngư dân Ninh Hoa tin rằng triển khai những nghi lễ như vậy thì Bà Lường ( mà ngư dân xem là thần biển ) sẽ … thú vị, cho ngư dân được mùa tôm cá !

………………..

Hãy gìn giữ văn hóa truyền thống Phồn thực

Ngay cả những hiện tượng kỳ lạ tưởng chừng rất xa xôi như chùa Một Cột ( dương ) trong cái hồ vuông ( âm ), tháp Bút ( dương ) và đài Nghiên ( âm ) ở cổng đền Ngọc Sơn ( TP.HN ), hành lang cửa số tròn ( dương ) trên gác Khuê Văn ( tượng trưng cho sao Khuê ) soi mình xuống hồ vuông ( âm ) Thiên Quang Tỉnh trong Văn Miếu vv …, cũng đều tương quan tới tín ngưỡng phồn thực .Cũng không phải ngẫu nhiên mà ở những nơi thờ cúng thường gặp thờ ở bên trái là cái mõ và bên phải là cái chuông : Sự việc đơn thuần này là biểu lộ của cả lí luận “ Ngũ hành ” lẫn tín ngưỡng phồn thực – cái mõ làm bằng gỗ ( hành Mộc ) đặt ở bên trái ( phương Đông ) là dương, cái chuông làm bằng đồng ( hành Kim ) đặt ở bên phải ( phương Tây ) là âm. Tiếng mõ trầm phải hòa với tiếng chuông thanh nếu không có nam nữ, âm khí và dương khí hòa hợp sẽ không có đời sống vĩnh hằng .

Tín ngưỡng phồn thực là 1 nét đẹp văn hóa từ xa xưa. Nó đề cao cả 2 thực thể nam và nữ và mong cho sự hài hòa đem lại sự phát triển và trường tồn. chúng ta hãy chung tay gìn giữ nét đẹp văn hóa này.