Dịch hạch: nguyên nhân, triệu chứng, cách phòng ngừa và điều trị

Bệnh Dịch hạch hay còn được gọi là “cái chết đen” là một trong những đại dịch kinh hoàng nhất lịch sử nhân loại, khi gây ra cái chết cho 1/3 dân số châu Âu và giảm dân số toàn cầu từ 450 triệu người xuống còn 350 – 375 triệu người vào thời Trung cổ.

Dịch hạch là bệnh gì?

Dịch hạch là một bệnh truyền nhiễm nguy khốn, lây lan nhanh và tiến triển cấp tính với bộc lộ nhiễm khuẩn, nhiễm độc body toàn thân. Bệnh Dịch hạch có tỷ suất tử trận cao được xếp vào diện phải kiểm dịch và khai báo quốc tế. Dịch hạch đã từng lưu hành và là nỗi ám ảnh của nhiều vương quốc trên quốc tế. Thậm chí, căn bệnh này còn được ca tụng là “ cái chết đen ” khi là nguyên do gây ra trận đại dịch kinh khủng nhất vào thời Trung cổ tại châu u. Theo thống kê ghi nhận được từ năm 1989 – 2003 tại 25 vương quốc trên quốc tế, có hơn 38.000 trường hợp mắc bệnh Dịch hạch, trong đó có hơn 2.800 ca tử trận. Tại Nước Ta vào quá trình 1960 – 1970, có khoảng chừng 10.000 trường hợp mắc bệnh Dịch hạch mỗi năm. Những năm sau đó, số ca nhiễm giảm xuống còn khoảng chừng 140 trường hợp mỗi năm. Trong những năm trở lại đây, hầu hết không ghi nhận bất kể trường hợp mắc bệnh nào tại những cơ sở y tế.

Nguyên nhân gây bệnh dịch hạch?

Trực khuẩn Yersinia pestis là nguyên nhân gây ra bệnh Dịch hạch. Đây là một loại trực khuẩn Gram âm thuộc họ Enterobacteriaceae. Trực khuẩn gây bệnh Dịch hạch bị tiêu diệt ở nhiệt độ 55 độ C trong vòng 30 phút và ở 100 độ C trong vòng 1 phút, và bởi những loại thuốc sát khuẩn thường dùng.

Trực khuẩn Yersinia pestis gây bệnh Dịch hạch Tại Nước Ta, bệnh Dịch hạch thường tăng trưởng mạnh nhất vào mùa khô, do những loài động vật hoang dã gặm nhấm sinh sôi mạnh nhất vào khoảng chừng thời hạn này. Tuy nhiên, không hiếm những trường hợp mắc bệnh Dịch hạch được ghi nhận vào những thời gian khác trong năm kể cả mùa mưa.

Bệnh Dịch hạch lây truyền như thế nào?

Nguồn lây truyền của bệnh Dịch hạch là từ những loài động vật hoang dã gặm nhấm là hầu hết ( nhất là ở những loài chuột và bọ chét ) rồi từ đó lây truyền bệnh sang người. Thời gian ủ bệnh của bệnh Dịch hạch là từ 1 – 7 ngày, và từ 1 – 4 ngày so với bệnh Dịch hạch thể phổi tiên phát. Đường lây truyền đa phần của bệnh Dịch hạch qua trung gian bọ chét, đặc biệt quan trọng là loài bọ chét chuột Phương Đông ( Xenopsylla cheopis ). Bọ chét sẽ hút máu vật chủ, từ đó trực khuẩn Yersinia pestis nhân lên trong tiền dạ dày và làm ùn tắc đường tiêu hóa của bọ chét. Sau đó khi bọ chét đốt người, trực khuẩn gây bệnh Dịch hạch sẽ xâm nhập vào khung hình con người qua vết đốt, Viral bệnh. Bệnh còn hoàn toàn có thể lây lan trực tiếp từ người sang người qua bọ chét ký sinh trên người ( Pulex irritans ).

Bọ chét là loài động vật hoang dã trung gian lây truyền bệnh Dịch hạch Ngoài ra, bệnh Dịch hạch còn lây truyền trực tiếp từ vật chủ mang bệnh sang vật chủ lành, mà không trải qua trung gian trải qua những con đường như :

• Đường hô hấp: Bệnh nhân Dịch hạch thể phổi có thể lây truyền bệnh cho những người xung quanh qua nước bọt bắn ra khi ho hoặc hắt hơi. Hoặc người lành hít phải vi khuẩn Dịch hạch trong không khí do vật chủ chết vì Dịch hạch.
• Đường da, niêm mạc: Các vi khuẩn Dịch hạch còn có thể xâm nhập vào cơ thể qua da khi bị trầy xước, tổn thương. Đây là những trường hợp bệnh Dịch hạch khá hiếm gặp.
• Đường tiêu hóa: Người lành ăn phải thức ăn bị nhiễm khuẩn do chuột trực tiếp gieo rắc mầm bệnh. Tuy nhiên, con đường lây truyền này cũng rất hiếm gặp do vi khuẩn Dịch hạch sẽ chết khi thức ăn được nấu chín.

Dấu hiệu và triệu chứng bệnh Dịch hạch

Bệnh Dịch hạch gồm có những thể bệnh : thể hạch, thể nhiễm khuẩn huyết, thể phổi và thể da.

Giai đoạn toàn phát của thể hạch gồm có những triệu chứng nhiễm khuẩn, nhiễm độc và sưng hạch

Thể hạch

Thể hạch thường phát bệnh bất ngờ đột ngột. Các triệu chứng bộc lộ của thể hạch là ớn lạnh, stress, đau cơ, đau đầu, buồn nôn. Sau khi phát bệnh, thể hạch chuyển sang quy trình tiến độ toàn phát với những triệu chứng nhiễm khuẩn, nhiễm độc và sưng hạch. Tùy vào thực trạng bệnh ở mỗi người mà size của hạch khác nhau, hoàn toàn có thể to bằng ngón tay cái, cũng hoàn toàn có thể to bằng quả trứng gà. Lúc đầu, hạch cứng và chắc, sau hạch mềm hóa mủ. Thể hạch hoàn toàn có thể tiến triển bất ngờ đột ngột thành nhiễm khuẩn tối cấp với triệu chứng sốt cao khoảng chừng 40 – 41 độ C, nhiễm khuẩn, nhiễm độc, huyết áp giảm, mạch nhanh, rối loạn ý thức, hôn mê và thường tử trận trong vòng 3 – 5 ngày. Nếu không được điều trị, vi trùng hoàn toàn có thể lan tràn qua đường máu và lây nhiễm vào phổi, gây bệnh dịch hạch thể phổi thứ phát.

Thể nhiễm khuẩn huyết

Bệnh Dịch hạch thể nhiễm khuẩn huyết biểu hiện tình trạng nhiễm trùng, nhiễm độc ngay cả khi hạch ngoại vi chưa viêm. Một số triệu chứng lâm sàng của bệnh Dịch hạch thể nhiễm khuẩn huyết là: sốt cao trên 40 độ, rối loạn hô hấp và tim mạch, tiêu chảy, xuất huyết da, niêm mạc và cơ quan, trong những trường hợp nặng bệnh nhân có thể mê sảng và li bì. Thể nhiễm khuẩn huyết thường là thứ phát sau dịch hạch thể hạch không được điều trị.

Thể phổi

Bệnh Dịch hạch thể phổi hoàn toàn có thể lây truyền trực tiếp từ người bệnh sang người lành, từ đó bùng phát thành đại dịch. Do đó, bệnh Dịch hạch thể phổi được nhìn nhận là rất nguy khốn. Một số tín hiệu hoàn toàn có thể gặp ở người bệnh Dịch hạch thể phổi là sốt, suy nhược, viêm phổi tiến triển nhanh với triệu chứng khó thở, đau ngực, ho và đôi lúc có đờm loãng, đờm máu. Bệnh Dịch hạch thể phổi hoàn toàn có thể tiến triển thành suy hô hấp, sốc và tử trận nhanh gọn.

Thể da

Bệnh Dịch hạch thể da thường có những nốt dát Open tại vị trí vi trùng xâm nhập, sau tiến triển thành mụn nước, mụn mủ lẫn máu. Vùng da xung quanh mụn mủ xung huyết và thâm nhiễm. Khi mụn mủ vỡ sẽ để lại những vết loét với đáy thâm nhiễm vàng, phủ vảy đen ( giống bệnh than ).

Phương pháp chẩn đoán bệnh dịch hạch

Để chẩn đoán đúng chuẩn bệnh Dịch hạch, bệnh nhân cần triển khai những xét nghiệm lâm sàng xác lập sự hiện hữu của vi trùng. Các loại bệnh phẩm được tích lũy làm xét nghiệm như mủ ( hạch ), máu, đờm, … Một số giải pháp chẩn đoán bệnh Dịch hạch được thực thi tại bệnh viện như :

• Nhuộm soi gram kính hiển vi (Gram, Wayson);
• Phân lập vi khuẩn;
• Miễn dịch huỳnh quang;
• Phát hiện kháng nguyên F1.

Biến chứng của bệnh dịch hạch

Bệnh Dịch hạch không chỉ có tỷ suất tử trận cao nếu không được điều trị kịp thời, mà còn hoàn toàn có thể gây ra nhiều biến chứng nguy khốn cho bệnh nhân như hoạt tử đầu chi và viêm màng não. Hoạt tử đầu chi là thực trạng xảy ra khi những cục máu đông trong những mạch máu nhỏ ở ngón tay, ngón chân làm gián đoạn lưu lượng máu và khiến mô đó chết. Cách giải quyết và xử lý khi những phần của ngón tay và ngón chân đã bị hoại tử thường là cắt cụt. Ngoài hoạt tử đầu chi, bệnh Dịch hạch còn hoàn toàn có thể gây viêm màng bao quanh não và tủy sống ( biến chứng Viêm màng não ), tuy rằng trường hợp này rất hiếm.

Điều trị dịch hạch như thế nào?

Khi có tín hiệu của bệnh Dịch hạch, bệnh nhân cần phải được cách ly và nhập viện ngay. Người thân từng tiếp xúc với bệnh nhân Dịch hạch cần phải dùng kháng sinh dự trữ nhóm tetracyclines hoặc cloramphenicol để dự trữ phơi nhiễm.

Cần cách ly và nhập viện ngay khi có tín hiệu Dịch hạch Trong quy trình điều trị bệnh, những bác sĩ hoàn toàn có thể sử dụng những loại kháng sinh nhóm aminoglycosides ( streptomycin, gentamycin ), nhóm tetracyclines ( tetracyclin, doxycycline ), nhóm fluoroquinolones ( ciprofloxacin, levofloxacin ), nhóm sulfonamides ( trimethoprim – sulfamethoxazole ) và chloramphenicol. Trong đó, kháng sinh streptomycin hiệu suất cao nhất trong điều trị bệnh Dịch hạch, hoàn toàn có thể dùng đơn độc hoặc phối hợp với những loại thuốc kháng sinh khác. Trong quy trình điều trị bệnh, việc lựa chọn và tích hợp những loại kháng sinh khác nhau nhờ vào vào nhiều yếu tố, như tính năng thận, năng lực dung nạp kháng sinh của bệnh nhân, công dụng phụ của thuốc, độ tuổi, giới tính và thực trạng bệnh. Do tính năng phụ của thuốc, nên phụ nữ và trẻ nhỏ là hai nhóm đối tượng người tiêu dùng mà quyền lợi và rủi ro tiềm ẩn nên được xem xét kỹ lưỡng trong quy trình điều trị. Song song với việc điều trị bệnh bằng thuốc kháng sinh, cần phối hợp với việc điều trị những triệu chứng : giảm đau, truyền dịch, hạ sốt, chống suy đa phủ tạng, hồi sức. Trong trường hợp điều trị muộn, hạch hóa mủ cần phải chích rạch, tháo mủ để bệnh nhân hết sốt và khỏi bệnh.

Phòng ngừa bệnh dịch hạch

Tuy rằng nhiều năm trở lại đây không ghi nhận ca nhiễm bệnh Dịch hạch, nhưng vì sự an toàn cho cả cộng đồng công tác phòng ngừa bệnh là không thể thiếu. Theo khuyến cáo của Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế, người dân cần thường xuyên theo dõi kết quả giám sát dịch tễ học Dịch hạch để chủ động phòng chống bệnh.

Khi thấy nhiều chuột chết không bình thường, người dân cần khai báo ngay cho cơ quan y tế gần nhất và tuyệt đối không diệt chuột, bọ chét khi đang xảy ra dịch ở chuột và người. Ở những vùng có dịch bệnh ở động vật hoang dã, chó và mèo nên được điều trị định kỳ với thuốc diệt côn trùng nhỏ thích hợp. Bên cạnh đó, người dân còn cần dữ thế chủ động vệ sinh thiên nhiên và môi trường, nơi ở, tránh để chuột chui rút và làm tổ. Ăn chín, uống sôi và phải bảo vệ món ăn, thực phẩm được che đậy bảo đảm an toàn tránh để chuột tiếp xúc. Khi có biểu lộ hoài nghi nhiễm bệnh, người dân cần phải đến những cơ sở y tế để được khám bệnh và điều trị kịp thời.

Trần Phúc

Source: https://mindovermetal.org
Category: Wiki là gì