Hình tượng nghệ thuật là gì?

Khái niệm hình tượng

Văn học nhận thức đời sống, bộc lộ tư tưởng tình cảm, khát vọng và mơ ước của con người trải qua hình tượng nghệ thuật và thẩm mỹ. Hình tượng chính là phương pháp phản ánh quốc tế của văn học .

Khái niệm hình tượng có những cội nguồn khác nhau. Trong tiếng la tinh, imago có nghĩa là chân dung, hình ảnh. Trong tiếng Nga, obraz có nghĩa là sự là sự lột tả theo mẫu nào đó. Trong tiếng Hán, tượng có nghĩa là hình vẽ để biểu đạt. Kinh Dịch, thiên Hệ từ truyện có câu: Thánh nhân lập tượng để tận ý (nghĩa là thánh nhân làm ra hình tượng để nói hết ý mình). Trong lí luận văn học cổ Trung Quốc, hình tượng thường được gọi là ý tượng hoặc đơn giản là tượng.

Theo L. I. Timôphêép, hình tượng là bức tranh về đời sống con người vừa đơn cử vừa khái quát, được phát minh sáng tạo bằng hư cấu và giàu ý nghĩa thẩm mĩ. Đây là định nghĩa quen thuộc và thông dụng nhất .
Tuy nhiên không nên hiểu đơn thuần hình tượng chỉ là những bức tranh đời sống, những hình ảnh ( tượng ). Vì thế, ở đây cần phân biệt hai khái niệm hình ảnh và hình tượng. Hình ảnh chính là những bức tranh đời sống mà tất cả chúng ta gặp trong tác phẩm : cây đa, giếng nước, con đò, và cả con người … Nhưng toàn bộ mới chỉ là hình ảnh khi chúng chỉ mang ý nghĩa biểu vật cho chính nó. Thí dụ, cây tre chỉ cây tre, giếng nước chỉ giếng nước. Nhưng nếu những hình ảnh đó đã mang những ý nghĩa khác ngoài nó, những ý nghĩa mới, kết tinh, tiềm ẩn tư tưởng tình cảm của con người, tức những ý nghĩa nhân sinh, khi đó hình ảnh mới trở thành hình tượng. Các nhà mĩ học phương Tây cho rằng hình tượng có tính năng biểu ý, còn người Nước Trung Hoa thường dùng khái niệm ý tượng ( hình ảnh có ý ) là cho nên vì thế. Cây tre trong bài thơ Tre Nước Ta ( Nguyễn Duy ) là hình tượng bởi ngoài nghĩa đơn cử, nó còn mang ý nghĩa khái quát về con người Nước Ta quật cường, kiên cường, bền chắc trong khó khăn vất vả, khó khăn vất vả, đói nghèo. Cô Tấm ( Tấm Cám ) là hình tượng, chính bới nhân vật đó đã bộc lộ tham vọng về niềm hạnh phúc, công lí của người xưa .
Bên cạnh đó, văn học chuyển những cảm thụ và nhận thức đời sống không riêng gì bằng những lời lẽ đơn thuần mà đa phần bằng những đối tượng người tiêu dùng cảm tính. Theo Lưu Hi Tái : Tinh thần của núi không bút nào tả được, phải lấy sương khói mà tả, niềm tin của mùa xuân không tả được, lấy cây xanh mà tả9. Đó chính là việc phải dùng tới những hình thức đời sống như hình ảnh vạn vật thiên nhiên, vật phẩm, con người … để chuyển tải tư tưởng và cảm hứng .
Mọi hình thức của đời sống khi đã tiềm ẩn những ý nghĩa nhân sinh mới mẻ và lạ mắt, giàu tính thẩm mĩ, tiềm ẩn tư tưởng và tình cảm của con người sẽ trở thành hình tượng. Cho nên, hình tượng vừa đơn cử vừa khái quát, vừa khách quan vừa chủ quan, vừa vật chất vừa niềm tin là cho nên vì thế. Bởi lẽ, văn học thiết kế xây dựng hình tượng vừa để khái quát hiện thực, cắt nghĩa, lí giải đời sống, vừa biểu lộ tư tưởng, tình cảm dưới ánh sáng của một lí tưởng thẩm mĩ nhất định .
Như vậy, hoàn toàn có thể hiểu, hình tượng là phương pháp phản ánh quốc tế đặc trưng của văn học bằng những hình thức đời sống, được phát minh sáng tạo bằng hư cấu và tưởng tượng, vừa đơn cử vừa khái quát, mang tính nổi bật, giàu ý nghĩa thẩm mĩ, bộc lộ tư tưởng và tình cảm con người .

Đặc trưng của hình tượng

Hình tượng là một khách thể mang tính tinh thần

Nghệ sĩ phát minh sáng tạo ra hình tượng, những khách thể đời sống sống sót trong tác phẩm. Gọi hình tượng là những khách thể, chính bới trước hết nó là những hình thức đời sống được nhà văn tưởng tượng phát minh sáng tạo để trình diễn về một hiện thực đời sống nhất định. Ai cũng hoàn toàn có thể nhìn những hình tượng ấy như một cái bên gì bên ngoài, như một khách thể. Khách thể đó khi đã được sinh ra, có một đời sống độc lập riêng, không nhờ vào vào ý muốn người phát minh sáng tạo. Gọi hình tượng là một quốc tế niềm tin vì nó chỉ sống sót trong cảm nhận, chứ không phải là một quốc tế vật chất để ta hoàn toàn có thể nhìn, sờ, nắn được. Cái hiện thực niềm tin đó được gìn giữ và truyền đạt trong những phương tiện đi lại vật chất nhất định ( âm thanh, hình khối, sắc tố ). Con người không chỉ sống trong quốc tế vật chất mà còn sống trong quốc tế ý thức do những thế hệ trước truyền lại và do thực tiễn dời sống không ngừng tạo ra. Lạc
Long Quân, Âu Cơ, vua Hùng, Thánh Gióng đều đang sống sót như những khách thể niềm tin trong tâm hồn người Việt. Những gì tinh túy nhất trong hiện thực đều được tinh thần hóa để trở thành những khách thể niềm tin như vậy .
Hình tượng còn được phát minh sáng tạo là để thỏa mãn nhu cầu những khát vọng ý thức của con người, những khát vọng mà hiện thực cuộc sống không mang đến được. Thỏa mãn về tham vọng công lí : cái ác bị trừng phạt, oan khuất được đền bù, kẻ hiền gặp lành. Thỏa mãn về tham vọng : nồi cơm ăn hết lại đầy là tham vọng của những người quá cực nhọc khó khăn vất vả vì miếng ăn ; chàng trai, cô gái nghèo xấu xí bỗng chốc hóa thành đẹp tươi, khỏe mạnh, phong phú là tham vọng của những con người khó khăn vất vả, nghèo hèn, đầy tủi nhục … Hình tượng văn học mang ý nghĩa so với đời sống niềm tin con người. Cái vầng trăng ai xẻ làm đôi trong Truyện Kiều tô đậm thêm tâm trạng đơn độc, và chính do đó càng làm dấy lên nỗi khát khao niềm hạnh phúc của con người. Truyện cổ tích Trầu Cau đâu chỉ là chuyện phong tục mà là chuyện tình nghĩa bạn bè, vợ chồng gắn bó thắm thiết keo sơn .
Hình tượng mang tính ý thức còn vì nó được kiến thiết xây dựng bởi hư cấu và tưởng tượng, bởi nó chỉ sống sót trong quốc tế niềm tin, trong trí tưởng tượng của con người. Tuy nhiên kể cả khi nhà văn phát minh sáng tạo theo một nguyên mẫu nào đó, thì nguyên mẫu ấy cũng đã được lắp ghép, tái tạo, lựa chọn theo một góc nhìn và ý tưởng sáng tạo nhà văn muốn tô đậm. Do mang tính niềm tin nên quốc tế của hình tượng là một quốc tế khác, đó là một quốc tế có khoảng trống, thời hạn, nhịp điệu với những quy luật và giá trị riêng. Ở cuộc sống thật, đã mấy cô Tấm trở thành hoàng hậu, mấy chàng trai nghèo được lên ngôi vua ? Nhưng trong văn học, con người đã triển khai được tham vọng đổi đời đó của mình .

Hình tượng mang tính tạo hình và biểu hiện

Tạo hình là làm cho khách thể ý thức vốn vô hình dung có được một sống sót đơn cử, cảm tính vẻ bên ngoài. Nó gồm có việc tạo cho hình tượng một khoảng trống, thời hạn, những sự kiện và những quan hệ, tạo dựng được môi trường tự nhiên và những con người có ngoại hình, nội tâm, hành vi, ngôn từ .
Hình tượng vốn là một khách thể niềm tin nên phải có cái hình mới sống sót. Theo Lưu Hiệp : có cái hình Open thì cái đẹp mới phát sinh ( Văn tâm điêu long ). Còn Hêghen cũng chứng minh và khẳng định, hình ảnh chính là sự khách thể hóa những rung động nội tại để con người nhìn thấy bộ mặt niềm tin của chính mình qua ngoại vật ( Mĩ học ). Ví như, tư tưởng về chủ quyền lãnh thổ vương quốc : Sông núi nước Nam vua Nam ở ( Lí Thường Kiệt ), hay cảm hứng về sự mất mát : Ai đem con sáo sang sông, Để cho con sáo sổ lồng bay đi ( ca dao ). Như vậy, tạo hình chính là để cho sự vật và cả những cái trừu tượng như một tư tưởng, hoặc mơ hồ như một xúc cảm cũng hiện lên rõ ràng .
Tạo hình không yên cầu trình diễn mọi chi tiết cụ thể của đối tượng người dùng. Nó chỉ tinh lọc những chi tiết cụ thể rất ít nhất nhưng giàu sắc tố biểu lộ, tiêu biểu vượt trội nhất cho một đời sống, một trường hợp, một tính cách. Giá trị và ý nghĩa của tạo hình là biểu lộ chỉnh thể. Sêkhốp từng nói, chỉ một mảnh chai vỡ lấp loáng bộc lộ được cảnh sắc một đêm trăng. Nguyễn Tuân thích chi tiết cụ thể tiếng ếch trên sông làm sống dậy một niềm hoài cổ của Tú Xương trong bài Sông lấp. Nói cách khác, chính là bộc lộ được tính toàn vẹn của chỉnh thể với cái thần, khí của sự vật. Có như vậy, tạo hình mới thành công xuất sắc. Người xưa thường nói đến quan hệ giữa hình và thần, hình và khí tức với cái niềm tin, cái hoạt động nội tại, cái khí chất, phong thái riêng của sự vật đó. Quan niệm hình thần chỉ ngoại hình và khí chất niềm tin của sự vật gắn chật với nhau trong một sự vật. Xưa Lưu Ân đời Hán trong sách Hoài Nam tử đã từng nhận xét có người vẽ Tây Thi đẹp mà không có duyên, họa mắt Mạnh Bôn to mà không đáng sợ, để nói những bức vẽ không có hồn. Hình vẽ trở thành hình tượng khi nó truyền được cái thần, cái khí của khách thể tinh thần11 .
Biểu hiện là phẩm chất tất yếu của tạo hình. Biểu hiện là năng lực thể hiện cái bên trong, cái thực chất của sự vật, hé mở những nỗi niềm sâu kín của tâm hồn. Biểu hiện giúp hình tượng được cảm nhận một cách toàn vẹn, nhất là biểu lộ được khuynh hướng, tư tưởng, tình cảm của con người, của tác giả trước những hiện tượng kỳ lạ đời sống .
Tạo hình và bộc lộ của hình tượng được thể hiện qua chi tiết cụ thể, diễn biến ( những thành phần nhỏ nhất của hình tượng ), một hình ảnh, một cảm hứng, một âm thanh, một sắc tố, một quan hệ. Chúng link với nhau, tạo thành một hình tượng toàn vẹn, hiện lên rõ nét trong tâm lý người đọc. Chẳng hạn, cánh buồm một mình đơn độc tan biến vào bầu không cùng dòng sông cuồn cuộn chảy ngang trời đã diễn đạt được nỗi buồn và sự đơn độc của con người trong cảnh li biệt trong thơ Lí Bạch. Hêghen gọi những chi tiết cụ thể trong tác phẩm là những ‘ con mắt ’, qua đó chẳng những thấy được quốc tế nghệ thuật và thẩm mỹ mà còn thấy được ‘ một tâm hồn tự do trong cái vô hạn ’ của tác giả. Như vậy, tạo hình là để biểu lộ, và muốn bộc lộ phải nhờ tạo hình .

Cơ sở của tạo hình là sự tương đồng của hình tượng so với cái được miêu tả. Cơ sở của biểu hiện là sự khác biệt, là cái không bình thường, cái bất thường. Trong câu ca: Thân em như tấm lụa đào, Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai, cái tương đồng ở đây là sự so sánh làm nổi bật vẻ đẹp phẩm chất của cô gái, nhưng cũng nói được tính không xác định của số phận cô. Một cô gái có những phẩm chất tốt đẹp lẽ ra phải có số phận tương ứng. Nhưng thực sự, số phận cô lại phụ thuộc vào sự ngẫu nhiên nào đó. Đó là cái bất thường. Chính điều này tạo nên sự xót xa trong lời than về số phận. Đây chính là nội dung biểu hiện của hình tượng.

Sự phối hợp tạo hình và bộc lộ làm cho hình tượng có một hình thức độc lạ. Đó là một thể thống nhất giữa thực và hư, trực tiếp và gián tiếp, không thay đổi và biến hóa, mang đầy nội dung đời sống, tư tưởng và xúc cảm .

Tính quy ước và sáng tạo của hình tượng

Hình tượng văn học, về thực chất, là một loại kí hiệu. Kí hiệu là phương tiện đi lại gìn giữ và truyền đạt kinh nghiệm tay nghề : ví dụ điển hình như từ ngữ, còi báo động, tín hiệu đèn xanh đèn đỏ trong giao thông vận tải. Kí hiệu có khi chỉ là một hình vẽ, một sắc tố, một từ ngữ, nhưng nó mang một nội dung có tính quy ước phải chăng của lôgic đời sống để mọi người hoàn toàn có thể nhận ra được .
Hình tượng khi được vật chất hóa bằng từ ngữ, bằng những cụ thể tạo hình và bộc lộ cũng mang tính kí hiệu. Thí dụ, Sen tàn, cúc lại nở hoa là hình tượng kí hiệu của mùa thu. Đầu tường lửa lựu lập lòe đâm bông là kí hiệu của mùa hè. Khi hình tượng được coi là một kí hiệu nghĩa là nó có những nội dung hợp lôgic, mang tính truyền thống lịch sử, không thay đổi, mà mọi người hoàn toàn có thể hiểu và san sẻ được .
Hình tượng văn học còn là những kí hiệu mang tính thẩm mĩ, do tại nó không chỉ miêu tả nội dung thực tại không thay đổi mà khi nào cũng chỉ ra cái mới, phát hiện cái độc lạ mang cá tính nghệ sĩ13. Cũng là những hình tượng mang kí hiệu của mùa thu, nhưng Nguyễn Du viết : Long lanh đáy nước in trời, Thành xây khói biếc non phơi bóng vàng, còn theo Vương Duy : Ngô đồng nhất diệp lạc, Thiên hạ cộng tri thu. Cùng một hiện tượng kỳ lạ, nhưng mỗi nghệ sĩ lại chọn những kí hiệu khác nhau .
Hình tượng luôn bộc lộ, khái quát một tư tưởng, một thái độ, một ý niệm của chủ thể về cuộc sống. Để biểu lộ ý nghĩa khái quát ấy, hình tượng phải có một hình thức chủ quan đặc biệt quan trọng, ghi dấu cách cảm nhận và biểu lộ quốc tế độc lạ, riêng không liên quan gì đến nhau, không lặp lại của từng tác giả. Ví như, cùng là diễn đạt cái buồn chán, tội nghiệp của những kiếp sống vô danh, không có ý nghĩa, sống như chưa hề được sống, Thạch Lam đã dùng hình ảnh bóng đêm và niềm khao khát ánh sáng của hai chị em trong Hai đứa trẻ, còn trong Tỏa nhị kiều, Xuân Diệu lại miêu tả sự quẩn quanh, xám xịt, lỡ cỡ của cuộc sống hai cô gái trẻ và hình ảnh hai hạt cơm nguội chính là một hình ảnh khái quát về kiếp sống không có ý nghĩa đó .
Mỗi hình tượng, vừa là sự tái hiện một hiện tượng kỳ lạ thực tại, vừa mã hóa một nội dung xúc cảm do hiện tượng kỳ lạ gợi lên trong những trường hợp xã hội nhất định. Bông sen gợi sự trong sáng, thơm đẹp nơi ao bùn, khoảng trống cao xa gợi sự hùng vĩ, ngưỡng mộ. Vì vậy, khi Tố Hữu viết : Tôi lại về quê Bác, làng Sen, Ơi hoa sen đẹp của bùn đen thì ai cũng hiểu. Còn như khi nhà thơ viết : Hỡi những chàng trai cô gái yêu, Trên những đèo mây, những tầng núi đá, nếu bỏ lỡ cái đẹp cao quý, hào hùng trong những yếu tố đèo mây, tầng núi thì đã bỏ mất cái cao xa, lộng lẫy vời vợi của hình tượng14 .
Như vậy là, trong những cụ thể tạo hình luôn có sự mã hóa những tư tưởng, xúc cảm xã hội, thẩm mĩ. Mỗi thời kì văn học dân tộc bản địa, đều có cách mã hóa khác nhau tạo thành ngôn từ nghệ thuật và thẩm mỹ riêng của từng thời kì. Chẳng hạn, nếu như trong văn học dân gian Nước Ta, thuyền tượng trưng cho cuộc sống lênh đênh, trôi dạt, vô định, thì ở phương Tây xưa, thuyền lại tượng trưng cho sự phiêu du của linh hồn sang quốc tế bên kia. Từ đó ta thấy nguồn gốc phương Tây của hình ảnh thuyền hồn trong bài 14 tháng 7 của Tố Hữu hoặc trong câu thơ của Huy Cận : Hiu hiu gió đẩy thuyền lên biển trời, Chở hồn lên tận chơi vơi. Như vậy, hình tượng có sự hoạt động qua lịch sử dân tộc, những kí hiệu thẩm mĩ có khác nhau qua từng thời kì. Muốn hiểu hình tượng thẩm mỹ và nghệ thuật, yên cầu phải có sự giải thuật những kí hiệu thẩm mỹ và nghệ thuật, kí hiệu thẩm mĩ 15 .
Nhưng thực chất của kí hiệu lại có xu thế cố định và thắt chặt hóa, trở thành công thức, dễ rơi vào sáo mòn. Vì vậy kí hiệu phải luôn được thay đổi, cắt nghĩa mới, phát minh sáng tạo kí hiệu mới. Một trong những cách làm cho hình tượng luôn mới là cấu trúc lại những kí hiệu thẩm mĩ quen thuộc, làm cho nó có thêm những ý nghĩa mới. Cũng hình tượng thuyền và bến như trong ca dao xưa, nhưng trong bài thơ Lòng anh làm bến thu của Chế Lan Viên : Buổi sáng em xa chi, Cho chiều mùa thu đến, Để lòng anh hóa bến, Nghe thuyền em ra đi, chúng lại mang những ý nghĩa mới lạ về vị trí, phẩm chất, hình tượng .

Hình tượng chứa đựng tình cảm xã hội và lí tưởng thẩm mĩ

Hình tượng không phải là sự sao chép nguyên xi đời sống hiện thực mà còn mang sẵn ý niệm, nhìn nhận về quốc tế, tiềm ẩn một tư tưởng nhân sinh. Nỗi khát khao bắt Nữ thần Mặt trời về làm vợ ( Đăm San ) chính là nỗi khát khao chinh phục tự nhiên, là sự chứng minh và khẳng định sức mạnh, ý chí của con người thuở rất lâu rồi. Hình ảnh bi đát, thê thảm của đám tang lão Gôriô ( Lão Gôriô – Ban dắc ) hiện lên như lời tố cáo của tác giả về thực ra những quan hệ người và người trong xã hội tư sản. Như vậy, hình tượng văn học vừa bộc lộ ý niệm, tư tưởng vừa bộc lộ thái độ, tình cảm của nhà văn .
Tình cảm xã hội là tình cảm của một con người riêng không liên quan gì đến nhau nhưng đã được ý thức trên Lever xã hội và được soi sáng bằng một lí tưởng xã hội nhất định. Nó không chỉ là những dấu ấn, những rung động cá thể riêng không liên quan gì đến nhau mà còn mang tính phổ quát bởi mọi hoạt động của đời sống xã hội đều đi qua số phận của cá thể. Tình cảm xã hội trong văn học cao hơn tình cảm thông thường bởi nó hướng tới những tình cảm chung, bởi cội nguồn của nó là nhu yếu ý thức, là lí tưởng, tham vọng. Cái nuối tiếc trong bài ca Trèo lên cây bưởi hái hoa, không riêng gì là cái nuối tiếc về sự đã trót ràng buộc, mà cao hơn là ý thức cay đắng về số phận, từ đó dấy lên một khát vọng tình yêu, khát khao được san sẻ, đồng vọng trong những tâm hồn khác. Không chỉ là tình cảm xót thương của một người chú so với đứa cháu nhỏ ( Lượm ) đã hi sinh, nhà thơ Tố Hữu còn khẳng định chắc chắn sự bất diệt của một tuổi thơ trong sáng đã hiến dâng đời mình cho tự do của dân tộc bản địa. Tư tưởng này mang dấu ấn của tâm thức của mọi người Việt nói chung : những con người đã hi sinh vì Tổ quốc sẽ còn sống mãi với nước nhà. Tình cảm xã hội thường song song với lí tưởng thẩm mĩ tức những khát vọng cao quý nhất, tích cực nhất, nhân tính nhất của con người về cái tốt, cái đẹp, cái hoàn thành xong trong những nghành khác nhau. Do đó, những hình tượng thẩm mỹ và nghệ thuật thường mang những giá trị kết tinh lí tưởng thẩm mĩ không riêng gì của tác giả mà còn của một thời đại, một dân tộc bản địa. Hình tượng người anh hùng, từ con người mang kích cỡ khác thường như ông Gióng đến những anh bộ đội bình dị : Mái chèo một chiếc xuồng con, Mà sông nước dậy sóng cồn đại dương ( Tố Hữu ) là kết tinh của ý niệm về người anh hùng, một hình mẫu đẹp trong tâm thức dân tộc bản địa Nước Ta, một dân tộc bản địa hàng nghìn năm sống trong ngọn lửa chống ngoại xâm .

Tính nghệ thuật của hình tượng

Hình tượng mang tính thẩm mĩ, nói cách khác là mang tính nghệ thuật và thẩm mỹ, chính do nó được phát minh sáng tạo là để chiêm ngưỡng và thưởng thức và thoả mãn về mặt thẩm mĩ. Người ta đọc một câu thơ, một câu truyện, thường thú vị vì những hình ảnh đẹp, những vần thơ réo rắt, những diễn biến li kì, mê hoặc, những nhân vật có hình thức và tính cách điệu đàng … Sức hấp dẫn của hình tượng là một tín hiệu quan trọng. Điđơrô nói với nghệ sĩ : “ Trước hết, anh phải làm cho tôi cảm động, kinh hoàng, tê mê, anh phải làm cho tôi sợ hãi, run rẩy, rơi lệ hay căm hờn ” 16 .
Sức mê hoặc tiên phong được tạo thành từ sự sinh động, giống như thật của hình tượng. Gorki đã từng đưa trang sách lên soi qua ánh sáng để xem có đúng là có những con người ở đằng sau trang sách thật không là vì thế. Nhưng tính sinh động không chỉ đơn thuần là giống như thật, mà còn ở sự mới mẻ và lạ mắt, lạ kì trong cảm nhận về quốc tế chỉ thuộc một hình tượng nào đó. Khi viết về Bác Hồ : Ta lẫn Bác với khung trời và giọt lệ, Với hương mộc trong đêm và lộc nõn trên cành, Chế Lan Viên đã biểu lộ một cái nhìn lạ hóa đối tượng người tiêu dùng. Nhân vật và sự kiện sinh động thường có những biến hóa giật mình không lường trước được. Con chim đến ăn khế tự nhiên lại nói : ăn một quả, trả cục vàng. Miếng trầu têm cánh phượng không ngờ lại là tín hiệu giúp Vua nhận ra cô Tấm, vợ mình. Anh Tràng chỉ định hát ghẹo mấy cô gái cho vui không ngờ nhặt được vợ. Chí Phèo định đi giết con khọm già nhà nó, bỗng quay sang nhà Bá Kiến đòi làm người lương thiện !. Chính những biến hóa vô cùng ấy đã làm cho hình tượng có sức hấp dẫn đặc biệt quan trọng .
Hình tượng còn mê hoặc bởi những chân lí đời sống được phát biểu dưới những hình thức độc lạ : Khi ta ở chỉ là nơi đất ở, Khi ta đi đất bỗng hóa tâm hồn ( Chế Lan Viên ) ; Gió đưa cây cải về trời, Rau răm ở lại chịu lời đắng cay ( ca dao ). Nhưng chân lí đời sống trong hình tượng luôn được bộc lộ bằng cái nhìn mang tính chủ quan mãnh liệt. Vì vậy, ta hay phát hiện những lời than, câu hỏi, những trạng thái sững sờ, bất ngờ đột ngột, choáng ngợp của chủ thể trước cuộc sống : Nụ tầm xuân nở ra xanh lè, Em có chồng anh tiếc lắm thay ! ( ca dao ) ; Non cao những ngóng cùng trông, Suối khô dòng lệ chờ mong tháng ngày ( Tản Đà ). Nếu thiếu đi những biểu lộ chủ quan thì những hình tượng đó chắc bớt đi nhiều tính sinh động, bộc lộ của những chủ thể đang xúc cảm trước cuộc sống .

Như vậy, hình tượng là một phương thức chiếm lĩnh đời sống đặc thù của văn học. Trong hình tượng, có sự thống nhất của cái cá biệt và khái quát, tình cảm và lí trí, tái hiện và biểu hiện, truyền thống và sáng tạo, thể hiện tính muôn màu của thế giới và sức mạnh chủ thể của người sáng tạo.

( Nguồn tìm hiểu thêm : Lê Lưu Oanh, Giáo trình lý luận văn học, ĐH Sư phạm TP. Hà Nội )

Source: https://mindovermetal.org
Category: Wiki công nghệ