Tiếng Parthia – Wikipedia tiếng Việt

Tiếng Parthia, còn gọi là tiếng Pahlavi Arsacid, với nội danh Pahlawānīg, là một ngôn ngữ Iran Tây Bắc cổ đại nay đã mất, từng hiện diện ở Parthia, một vùng miền đông bắc cổ Iran. Tiếng Parthia là ngôn ngữ nhà nước của đế quốc Parthia Arsacid (248 TCN – 224 CN), cũng như các triều đại phát nguyên ra gồm triều Arsacid của Armenia, triều Arsacid của Iberia và triều Arsacid của Albania Kavkaz.

Ngôn ngữ này để lại tác động ảnh hưởng lớn lên tiếng Armenia, một ngôn từ mà phần đông khối từ vựng vay mượn từ những ngôn từ Iran. Nhiều từ tiếng Parthia được giữ lại và giờ chỉ còn trong tiếng Armenia .
Tiếng Parthia là một ngôn từ Iran Tây trung đại. Sự tiếp xúc ngôn từ làm nó san sẻ vài đặc thù với nhóm Đông Iran, dù những nét chung này được biểu lộ hầu hết ở từ mượn. Những đặc thù này cũng còn sót lại trong từ mượn trong tiếng Armenia. [ 2 ]

Tiếng Parthia là một ngôn ngữ Ấn-Âu trong nhóm ngôn ngữ Iran Tây Bắc, trong khi tiếng Ba Tư trung đại, một ngôn ngữ nổi bật khác, thuộc nhóm ngôn ngữ Iran Tây Nam.[3][4]

Tiếng Parthia được viết bằng chữ Pahlavi, một hệ chữ có hai đặc thù cốt yếu : một, bắt nguồn từ chữ Aram, [ 5 ] thứ chữ của quan cung Achaemenid ( để viết tiếng Aram hoàng gia ) ; hai, tần suất cao việc phát hiện chữ Aram được sử dụng như chữ tượng ý hay tượng hình, tức là viết là chữ Aram nhưng âm đọc là của tiếng Parthia .

Tiếng Parthian là một ngôn ngữ của Satrapy ở Parthia, của triều đình Arsacid. Những văn kiện tiếng Parthia chính là vài bản khắc từ Nisa và Hecatompolis còn sót lại, văn bản Mani giáo, những bản khắc đa ngữ thời Sasan, và tàn dư văn học Parthia trong văn học tiếng Ba Tư trung đại kế tục.[6] Trong số này, các văn bản Mani giáo, viết không lâu sau sự sụp đổ vương quyền Parthia, đóng vai trò quan trọng trong phục dựng tiếng Parthia.[7] Những văn bản Mani giáo này không có chữ tượng hình.

Tiếng Parthia được ghi lại trong:[8]

Bảng Unicode chữ Parthia khắc
Official Unicode Consortium code chart: Inscriptional Parthian Version 13.0

 
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
A
B
C
D
E
F

U+10B4x

𐭀

𐭁

𐭂

𐭃

𐭄

𐭅

𐭆

𐭇

𐭈

𐭉

𐭊

𐭋

𐭌

𐭍

𐭎

𐭏

U+10B5x

𐭐

𐭑

𐭒

𐭓

𐭔

𐭕

𐭘

𐭙

𐭚

𐭛

𐭜

𐭝

𐭞

𐭟

• Lecoq, Pierre (1983). “Aparna”. Encyclopedia Iranica. 1. Costa Mesa: Mazda Pub.
• Hugh Chisholm biên tập (1911). “Parthia”. Encyclopædia Britannica. 20. Luân Đôn: Cambridge University Press. tr. 871. Bản gốc lưu trữ ngày 14 tháng 9 năm 2018 .
• Boyce, Mary; Ghirshman, R. (1979). “Review: R. Ghirshman’s L’Iran et la Migration des Indo-Aryens et des Iraniens”. Of the American Oriental Society. Journal of the American Oriental Society, Vol. 99, No. 1. 99 (1): 119–120. doi:10.2307/598967. JSTOR 598967.

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

• Some valuable texts in Parthian including Boyce, Mary The Manichaean hymn-cycles in Parthian (London Oriental Series, Vol. 3). London: Oxford University Press, 1954.
• [ARMENIA AND IRAN iv. Iranian influences in Armenian Language Covers the massive lexical and vocabulary influences of Parthian on Armenian, (R. Schmitt, H. W. Bailey), originally published 1986.]

Source: https://mindovermetal.org
Category: Wiki là gì