Sự sống (còn được gọi là sống hay cuộc sống) là một đặc điểm phân biệt các thực thể vật chất có cơ chế sinh học (ví dụ như khả năng tự duy trì, hay truyền tín hiệu), tách biệt chúng với các vật thể không có những cơ chế đó hoặc đã ngừng hoạt động, những vật đó được gọi là vô sinh hay vô tri thức. Nhiều dạng sự sống tồn tại như thực vật, động vật, nấm, nguyên sinh vật, vi khuẩn cổ và vi trùng. Các tiêu chí đôi khi có thể mơ hồ và có thể hoặc không thể xác định vi-rút, viroid, hoặc sự sống nhân tạo tiềm ẩn là “sống” và nói chung thì gọi là sinh mệnh. Sinh học là môn khoa học chính liên quan đến nghiên cứu về sự sống, mặc dù có nhiều khoa học khác cũng tham gia vào việc này.

Khái niệm của sự sống rất phức tạp. Hiện nay sinh vật được định nghĩa là có khả năng cân bằng nội môi, tạo nên bởi các tế bào, thực hiện các quá trình trao đổi chất, phát triển và thích ứng với môi trường, phản ứng với tác động và sinh sản. Nhưng một số các cách định nghĩa khác cũng được đề cập vì những điều kiện trên không áp dụng cho một số loài như vi-rút. Qua nhiều thời kì lịch sử, đã có nhiều nỗ lực để tìm ra định nghĩa của “sự sống” và nhiều lý thuyết về các đặc tính và sự xuất hiện của các sinh vật, như chủ nghĩa duy vật, niềm tin rằng mọi thứ đều được tạo ra từ vật chất và cuộc sống chỉ đơn thuần là một hình thức phức tạp của nó; Thuyết kỳ dị, niềm tin rằng tất cả mọi thứ là sự kết hợp của vật chất và hình thái, và hình dạng của một sinh vật là linh hồn của nó; Thế hệ tự phát, niềm tin rằng cuộc sống liên tục xuất hiện từ sự sống còn; Và thuyết sức sống, một giả thuyết hiện đại đã mất uy tín, cho rằng phần lớn các sinh vật sống có một “lực lượng sống” hoặc một “tia lửa”. Định nghĩa của sự sống trong thời hiện đại phức tạp hơn, với sự đóng góp từ sự đa dạng của các định nghĩa khoa học. Các nhà lý sinh học đã đưa ra nhiều định nghĩa thông qua các hệ thống hóa học, ngoài ra còn có các định nghĩa dựa trên các lí thuyết về hệ thống sống, ví dụ như giả thuyết Gaia, phát biểu rằng Trái Đất cũng là một vật thể sống. Một ý tưởng khác cho rằng sự sống là một đặc tính của hệ sinh thái, và một số khác dựa trên cơ sở của Toán sinh học. Nguồn gốc sự sống (Abiogenesis) diễn tả sự sống tự nhiên được hình thành từ các vật chất vô sinh, ví dụ như là các hợp chất hữu cơ đơn giản. Tính chất chung của tất cả các sinh vật bao gồm nhu cầu biến đổi các nguyên tố hóa học cốt lõi nhất định để duy trì các chức năng sinh hóa.

Sự sống trên Trái Đất xuất hiện lần đầu vào khoảng 4.28 tỉ năm trước, ngay sau sự hình thành của biển vào khoảng 4.41 tỉ năm trước đây và cũng không lâu sau sự hình thành của Trái Đất 4.54 tỉ năm trước.[1][2][3][4] Sự sống trên Trấi đất có thể bắt nguồn từ các tế bào RNA, mặc dù sự sống với tế bào RNA có thể không phải là đầu tiên. Cơ chế hình thành sự sống trên Trái Đất chưa được giải thích, nhưng một số tin vào thí nghiệm Miller–Urey. Những dạng sống sớm nhất được phát hiện là hóa thạch của một số loài vi khuẩn. Vào tháng 7 năm 2016, các nhà khoa học báo cáo rằng đã xác định được một bộ 355 gien tin rằng bắt nguồn từ tổ tiên chung gần nhất của mọi loài (viết tắt: LUCA).[5]

Xem thêm: Đăng bộ là gì và thủ tục mất bao lâu?

Bạn đang đọc: Sự sống – Wikipedia tiếng Việt

Từ thuở sơ khai của lịch sử dân tộc Trái Đất, hệ sinh thái luôn đổi khác theo thời hạn. Để sống sót, mọi loài sinh vật phải thích nghi được với những ảnh hưởng tác động khác nhau của thiên nhiên và môi trường. Một vài loài vi sinh vật, gọi là Extremophile ( vi sinh chịu cực hạn ), những loài đó hoàn toàn có thể sống sót trong những thiên nhiên và môi trường đạt số lượng giới hạn về vật lí cũng như địa lí, những thiên nhiên và môi trường cực hạn không có năng lực duy trì sự sống cho những loài khác .

Mục lục nội dung

Các đặc thù đặc trưng của sự sống[sửa|sửa mã nguồn]

Có cấu trúc phức tạp và tổ chức tinh vi: cơ thể sinh vật cũng được tạo nên từ các nguyên tố hóa học trong tự nhiên nhưng cấu trúc bên trong vô cùng phức tạp bao gồm vô số các hợp chất hóa học. Các chất phức tạp trong cơ thể sống hình thành nên các cấu trúc tinh vi thực hiện một số chức năng nhất định, ngay cả các đại phân tử cũng có những vai trò quan trọng nhất định.
Có sự chuyển hóa năng lượng phức tạp: thu nhận năng lượng từ môi trường ngoài và biến đổi nó để xây dựng và duy trì tổ chức phức tạp đặc trưng cho sự sống.
Thông tin của sự sống ổn định, chính xác và liên tục: liên quan đến các quá trình sống chủ yếu như sinh sản, phát triển, tiến hóa và các phản ứng thích nghi.

Các biểu lộ của sự sống[sửa|sửa mã nguồn]

Trao đổi chất: toàn bộ các hoạt động hóa học của cơ thể sinh vật.
Sự nội cân bằng: xu hướng các sinh vật tự duy trì môi trường bên trong ổn định: các tế bào hoạt động ở mức cân bằng và ổn định ở một trạng thái nhất định.
Sự tăng trưởng: tăng khối lượng chất sống của mỗi cơ thể sinh vật.
Đơn vị tổ chức: cấu trúc được bao gồm một hoặc nhiều tế bào – đơn vị cơ bản của cuộc sống.
Sự đáp lại: đáp lai các kích thích khác nhau từ môi trường bên ngoài.
Sự sinh sản: gồm sinh sản hữu tính và sinh sản vô tính
Sự thích nghi: khả năng cơ thể có thể sống bình thường trong một môi trường nhất định.

Các vật chứng cho thấy rằng sự sống trên Trái Đất đã sống sót cách đây khoảng chừng 3,7 tỉ năm, [ 6 ] với những dấu vết về sự sống cổ nhất được tìm thấy trong những hóa thạch có tuổi 3,4 tỉ năm. [ 7 ] Tất cả những dạng sống đã được biết đến có chung những chính sách phân tử cơ bản, phản ánh sự thành tạo từ cùng nguồn gốc của chúng ; dựa trên những quan sát, giả thiết về nguồn gốc của sự sống để tìm ra một chính sách nhằm mục đích lý giải cho sự thình thành của cùng một nguồn gốc trong ngoài hành tinh, từ những phân tử hữu cơ đơn thuần ở những dạng sống tiền tế bào đến những tế bào nguyên thủy và có quy trình trao đổi chất. Các quy mô đã được chia ra thành những nhóm ” genes-first ” và ” metabolism-first “, nhưng xu thế lúc bấy giờ là sự Open của việc lồng ghép 2 nhóm trên. [ 8 ]Hiện nay, không có Tóm lại khoa học về sự sống có nguồn gốc như thế nào. Tuy nhiên, những quy mô khoa học được đồng ý nhiều nhất được kiến thiết xây dựng dựa trên những quan sát sau :

Thí nghiệm Miller-Urey, và công trình của Sidney Fox, thể hiện các điều kiện của Trái Đất nguyên thủy bao gồm các phản ứng hóa học tổng hợp các amino acid và các hợp chất hữu cơ khác từ các tiền chất vô cơ.
Phospholipid được hình thành liên tục từ các lớp lipid kép, một cấu trúc cơ bản của màng tế bào.

Xem thêm: 4 điều cần làm ngay lập tức khi iPhone hoặc iPad bị mất hoặc bị trộm

Các sinh vật sống tổng hợp protein, là những polymer của những axit amim sử dụng những thông tin được mã hóa bởi những DNA. Quá trình tổng hợp protein yên cầu những polymer RNA trung gian. Khả năng sự sống khởi đầu như thế nào là từ những gen có nguồn gốc tiên phong, tiếp theo là bởi những protein ; [ 9 ] một giả thiết khác là protein có trước và sau đó là gene. [ 10 ]Tuy nhiên, do gen và protein đều là cơ sở để sản xuất qua lại, do đó yếu tố đặt ra là cái nào có trước và cái nào có sau giống như câu truyện con gà và quả trứng. Hầu hết những nhà khoa học vận dụng giả thiết này vì không chắc rằng gene và protein phát sinh một cách độc lập. [ 11 ]

Mặc khác, một khả năng có thể khác đã được Francis Crick đề xuất đầu tiên,[12] rằng lúc đầu sự sống dựa trên RNA,[11] có các đặc điểm giống như DNA trong việc lưu trữ thông tin và các tính chất xúc tác của một số protein. Giải thích này được gọi là giả thiết trong thế giới RNA, và nó được chứng minh thông qua sự quan sát nhiều thành phần quan trọng nhất của các tế bào (các thành phần của tế bào tiến hóa chậm nhất) được cấu tạo chủ yếu hoặc toàn bộ là RNA. Cũng như những đồng yếu tố (cofactor) (ATP, Acetyl-CoA, NADH,…) là các nucleotid hoặc chất có quan hệ một cách rõ ràng với chúng. Các tính chất xúc tác của RNA vẫn chưa được minh họa khi giả thiết này được đề xuất lần đầu tiên,[13] nhưng chúng đã được Thomas Cech xác nhận năm 1986.[14]

Một yếu tố còn sống sót của giả thiết quốc tế RNA là nó xuất phát từ những tiền chất vô cơ đơn thuần thì khó khăn vất vả hơn so với từ những phân tử hữu cơ khác. Một nguyên do để lý giải nó là những tiền thân RNA rất không thay đổi và phản ứng với nhau một cách rất chậm trễ trong những điều kiện kèm theo thiên nhiên và môi trường xung quanh, và người ta cũng từ yêu cầu rằng những sinh vật sống được cấu thành từ những phân tử khác trước khi có RNA. [ 15 ] Dù vậy, sự tổng hợp thành công xuất sắc những phân tử RNA nhất định trong những điều kiện kèm theo môi trường tự nhiên đã từng sống sót trước khi có sự sống trên Trái Đất đã đạt được bằng cách thêm vào những tiền chất hoàn toàn có thể thay thế sửa chữa theo một thứ tự đặc biệt quan trọng với những tiền chất – phosphat xuất hiện trong suốt quy trình phản ứng. [ 16 ] Nghiên cứu này làm cho giả thiết quốc tế RNA trở nên hài hòa và hợp lý hơn. [ 17 ]

Năm 2009, người ta thực hiện các thí nghiệm minh họa tiến hóa Darwin của hệ hai hợp phần gồm các enzyme RNA (ribozymes) trong ống nghiệm.[18] Công trình được thực hiện trong phòng thí nghiệm của Gerald Joyce, ông cho rằng “Đây là ví dụ đầu tiên, ngoài sinh học và ngoài thích nghi tiến hóa trong một hệ thống di truyền phân tử.”[19]

Xem thêm: reap tiếng Anh là gì?

Xem thêm: Cấp cứu huyết học và ung thư số 3 – BS Nguyễn Văn Thịnh

Các phát hiện của NASA năm 2011 dựa trên những điều tra và nghiên cứu về thiên thạch được phát hiện trên Trái Đất cho thấy rằng những thành phần của RNA và DNA ( adenine, guanine và những phân tử hữu cơ tương quan ) hoàn toàn có thể được hình thành trong khoảng trống bên ngoài Trái Đất. [ 20 ] [ 21 ] [ 22 ] [ 23 ]

Các thiên nhiên và môi trường sống[sửa|sửa mã nguồn]

Sự phong phú của sự sống trên Trái Đất là tác dụng của sự tương tác năng động giữa thời cơ di truyền, năng lực trao đổi chất, những thử thách của thiên nhiên và môi trường vật lý, [ 24 ] và sự cộng sinh. [ 25 ] [ 26 ] [ 27 ] Đối với hầu hết sự sống sót của nó, những môi trường tự nhiên sống trên Trái Đất bị sở hữu đa phần bởi những vi sinh vật và là thiên nhiên và môi trường cho quy trình trao đổi chất và tiến hóa của chúng. Hệ quả là, thiên nhiên và môi trường vật lý-hóa học trên Trái Đất đã và đang biến hóa theo thời hạn địa chất, do đó nó tác động ảnh hưởng đến con đường tiến hóa của những sự sống kế tục. [ 28 ] Ví dụ, hoạt động giải trí quang hợp của vi trùng lam thải ra khí oxy gây ra những biến hóa trong môi trường tự nhiên toàn thế giới. Vì oxy là chất độc so với hầu hết sự sống trên Trái Đất thời đại đầu. Điều này đặt ra những thử thách tiến hóa mới, và sau cuối đó là sự hình hành nên những loài động và thực vật trên Trái Đất. Sự tác động ảnh hưởng qua lại giữa những sinh vật và thiên nhiên và môi trường là một đặc thù vốn có của những hệ sống. [ 24 ]

Hình dạng và công dụng[sửa|sửa mã nguồn]

Tế bào là đơn vị chức năng cơ bản cấu thành nên mỗi khung hình sống, và toàn bộ những tế bào tăng trưởng từ những tế bào có trước bằng phương pháp phân bào. Học thuyết tế bào được những tác giả Henri Dutrochet, Theodor Schwann, Rudolf Virchow và những người khác đưa ra vào đầu thế kỷ 19, và sau đó được đồng ý thoáng rộng. [ 29 ] Hoạt động của những cơ quan phụ thuộc vào vào tổng thể hoạt động giải trí của tế bào của chúng, với dòng nguồn năng lượng Open bên trong và giữa chúng. Các tế bào chứa thông tin di truyền chúng truyền tải mã di truyền trong quy trình phân bào. [ 30 ]

Sự sống ngoài Trái Đất[sửa|sửa mã nguồn]

Hầu hết những nhà khoa học cho rằng sự sống ngoài Trái Đất nếu có sống sót thì sự tiến hóa của nó đã Open độc lập ở nhiều nơi khác nhau trong ngoài hành tinh. Có giả thuyết khác cho rằng sự sống ngoài Trái Đất hoàn toàn có thể có nguồn gốc khởi đầu chung, và sau đó phân tán khắp thiên hà, từ hành tinh hoàn toàn có thể sống được này tới hành tinh hoàn toàn có thể sống được khác. Lại có đề xuất kiến nghị cho rằng nếu tất cả chúng ta tìm thấy được sự sống và nền văn minh ngoài Trái Đất gần tất cả chúng ta thì sự sống và nền văn minh đó hoặc đã tăng trưởng hơn tất cả chúng ta rất nhiều hoặc vẫn còn sơ khai hơn tất cả chúng ta rất nhiều .