Đạo giáo – Wikipedia tiếng Việt

Đạo giáo (tiếng Trung: 道教) (Đạo nghĩa là con đường, đường đi, giáo là sự dạy dỗ) hay gọi là Tiên Đạo, là một nhánh triết học và tôn giáo của Trung Quốc, được xem là tôn giáo đặc hữu chính thống của đất nước này. Nguồn gốc lịch sử của Đạo giáo được xác nhận nằm ở thế kỉ thứ 4 trước CN, khi tác phẩm Đạo Đức kinh của Lão Tử xuất hiện. Các tên gọi khác là Lão giáo, Đạo Lão, Đạo Hoàng Lão, hay Đạo gia, Tiên Giáo.

Đạo giáo là một trong Tam giáo sống sót từ thời Trung Quốc cổ đại, song song với Nho giáo và Phật giáo. Ba truyền thống lịch sử tư tưởng nội sinh ( Nho-Lão ) và ngoại nhập ( Phật ) này đã ảnh hưởng tác động rất lớn đến nền tảng văn hoá Trung Quốc. Mặc dù có rất nhiều quan điểm độc lạ nhưng cả ba giáo lý này đã hoà hợp thành một truyền thống cuội nguồn. Ảnh hưởng của Tam giáo trong nghành nghề dịch vụ tôn giáo và văn hoá vượt khỏi biên giới Trung Quốc, được truyền đến những nước lân cận như Nước Ta, Triều Tiên, Đài Loan và Nhật Bản .

Tại Trung Quốc, Đạo giáo đã ảnh hưởng đến các lĩnh vực chính trị, kinh tế, triết học, văn chương, nghệ thuật, âm nhạc, dưỡng sinh, y khoa, hoá học, vũ thuật và địa lý.

Vì Open dưới nhiều trạng thái độc lạ và sự khó phân ranh rõ ràng với những tôn giáo khác nên người ta không nắm được số người theo Đạo giáo. Đặc biệt có nhiều người theo Đạo giáo sinh sống tại Đài Loan, nơi nhiều phe phái Đạo gia đã lánh nạn Cách mạng văn hoá tại Trung Quốc lục địa. Hiện nay, Đạo giáo có khoảng chừng hơn 400 triệu Fan Hâm mộ, đa phần tập trung chuyên sâu tại những nước như là Trung Quốc, Nước Singapore, Malaysia, Đài Loan và hội đồng người Hoa hải ngoại .Trong tín ngưỡng Đạo Giáo cũng thường hay nhắc tới những vị Tiên và việc thờ cúng những vị Tiên là biểu lộ sự kính trọng với họ. Tuy nhiên, ở trong lý luận triết học Đạo giáo thì lại không quan trọng về yếu tố này .

Sự hình thành Đạo giáo[sửa|sửa mã nguồn]

Đạo Giáo Tam ThánhNgười ta không biết rõ Đạo giáo khởi phát khi nào, chỉ thấy được là tôn giáo này hình thành qua một quy trình dài, thâu nhập nhiều trào lưu thượng cổ khác. Đạo giáo thâu nhập nhiều tư tưởng đã phổ cập từ thời Nhà Chu ( 1040 – 256 trước CN ). Thuộc về những tư tưởng này là vũ trụ luận về thiên địa, ngũ hành, bát quái, tứ tượng, thuyết về nguồn năng lượng, chân khí ), thuyết âm khí và dương khí và Kinh Dịch. Nhưng, ngoài chúng ra, những truyền thống cuội nguồn tu luyện thân tâm như điều hoà hơi thở, Thái cực quyền, Khí công, Thiền định, thiết tưởng linh ảnh, thuật luyện kim và những huyền thuật cũng được hấp thụ với mục tiêu đạt trường sinh bất tử. Việc tu luyện đạt trường sinh có bắt nguồn có lẽ rằng từ những khái niệm rất cổ xưa, chính bới trong Nam Hoa chân kinh của Trang Tử, một tác phẩm trứ danh của Đạo giáo thế kỉ thứ 4 trước CN thì những vị tiên trường sinh bất tử đã được nhắc đến, và đại diện thay mặt tiêu biểu vượt trội cho họ chính là Hoàng Đế và Tây Vương Mẫu, những hình tượng đã có trong thời nhà Thương, thiên niên kỉ 2 trước CN .

Đạo trong sự trình bày của Lão Tử (609 trước CN) là một khái niệm trừu tượng chỉ cái tự nhiên, cái có sẵn một cách tự nhiên: “Người thuận Đất, Đất thuận Trời, Trời thuận Đạo, Đạo thuận Tự nhiên”. Nó là nguồn gốc của vạn vật. Đức là biểu hiện cụ thể của Đạo trong từng sự vật. Đạo sinh ra vạn vật, nhưng làm cho vật nào hình thành ra vật ấy và tồn tại được trong vũ trụ là do Đức. Nếu Đạo là cái Tĩnh vô hình thì Đức là cái Động hữu hình của Đạo. Nếu Đạo là bản chất của vũ trụ thì Đức là sự cấu tạo và tồn tại của vũ trụ

Sự sinh hóa từ Đạo ra Đức, từ Đức trở về Đạo ở Lão Tử thấm nhuần sâu sắc tinh thần biện chứng âm dương. Được chi phối bởi luật quân bình âm dương, vạn vật tồn tại theo lẽ tự nhiên một cách rất hợp lý, công bằng, chu đáo, và do vậy mà mầu nhiệm. Hợp lý, vì theo Lão Tử, lẽ tự nhiên giống như việc giương cung, cao thì ghìm xuống, thấp thì nâng lên. Công bằng, vì nó luôn bớt chỗ thừa mà bù vào chỗ thiếu. Chu đáo, vì nó như cái lưới trời lồng lộng, tuy thưa mà khó lọt. Bởi vậy mà nó mầu nhiệm tới mức không cần tranh mà chiến thẳng, không cần nói mà ứng nghiệm. Mọi sự bất cập hay thái quá đều trái với lẽ tự nhiên, và do vậy sẽ tự điều chỉnh theo luật âm dương chuyển hóa: “vật hễ bớt thì nó thêm, thêm thì nó bớt”.

Từ đây, Lão Tử suy ra triết lý sống tối ưu là muốn làm việc gì, phải đi từ điểm đối lập, phải vô vi (không làm). Vô vi không có nghĩa là hoàn toàn không làm gì, mà là hòa nhập với tự nhiên, đừng làm gì thái quá. Vì làm thái quá thì theo luật âm dương “vật cực tắc phản”, kết quả thu được còn tệ hại hơn là hoàn toàn không làm gì. Triết lý vô vi áp dụng vào đời sống cá nhân là “chỉ vì không tranh nên thiên hạ không ai tranh nổi với mình”. Áp dụng vào đời sống xã hội, Lão Tử không tán thành lối cai trị cưỡng chế, áp đặt đương thời, ông nói muốn dân yên ổn thì cai trị một nước phải “giống như kho một nồi cá nhỏ”: cá nhỏ nên để yên, không cạo vẩy, không cắt bỏ ruột, khi kho không quấy đảo – cạo, cắt, khuấy đảo chỉ tổ làm cho cá nát. Đạo chẳng phải cái gì khác ngoài sự phạm trù hóa triết lý tôn trọng tự nhiên; còn Đức chính là sự phạm trù hóa luật âm dương biến đổi. Khổng thì “nhập thế”, “hữu vi”, còn Lão thì “xuất thế”, “vô vi”. Hegel từng nhận xét rằng tư tưởng của đạo Khổng thì nghèo nàn, còn Lão Tử mới xứng đáng là người đại diện cho tinh thần phương Đông cổ đại.[2]

Trong khi đạo của Khổng Tử hết sức thực tế vẫn không được dùng thì dễ hiểu là triết lý của Lão Tử càng không thể được sử dụng. Lão Tử phàn nàn: “Lời nói của ta rất dễ hiểu, rất dễ làm, thế mà thiên hạ không ai hiểu, không ai làm”.

Mãi đến Trang Tử ( khoảng chừng 369 – 286 tr. CN ), học thuyết của Lão Tử mới lại được người đời chú ý quan tâm .Trong nghành nghề dịch vụ nhận thức, tăng trưởng tư tưởng biện chứng của Lão Tử, Trang Tử đã tuyệt đối hóa sự hoạt động, xóa nhòa mọi ranh giới giữa con người với vạn vật thiên nhiên, giữa phải và trái, giữa sống sót và hư vô, đẩy phép biện chứng tới mức cực đoan thành một thứ tương đối luận .Trong nghành xã hội, nếu như Lão Tử chỉ dừng ở mức không đống ý cách quản lý hữu vi, thì Trang Tử ghét bỏ kẻ thống trị đến cực độ ; ông không chỉ bất hợp tác với họ mà còn nguyền rủa, châm biếm họ là bọn đại đạo ( kẻ trộm lớn ) .

Nhưng Trang Tử đẩy phép vô vi với chủ trương sống hòa mình với tự nhiên của Lão Tử tới mức cực đoan thành chủ yếm thoát thế tục, trở về xã hội nguyên thủy: “Núi không đường đi, đầm không cầu thuyền, muôn vật sống chung, làng xóm liên tiếp cùng ở với cầm thú”.

Trong cảnh loạn li cuối thời Đông Hán ( thế kỷ thứ 2 ), tư tưởng của Lão Tử cộng với chất duy tâm mà Trang Tử đưa vào đã trở thành cơ sở cho việc thần bí hóa đạo gia thành Đạo giáo. Chủ trương vô vi cùng với thái độ phản ứng của Lão – Trang so với chủ trương áp bức bóc lột của những tầng lớp thống trị khiến cho Đạo giáo rất thích hợp để dùng vũ khí ý thức tập hợp nông dân khởi nghĩa .

Đạo giáo thờ “Đạo” và tôn Lão Tử làm giáo chủ, gọi là “Thái Thượng Lão Quân”, coi ông là hóa thân của “Đạo” giáng sinh xuống cõi trần. Nếu mục đích của việc tu theo Phật giáo là thoát khổ thì mục đích của việc tu theo Đạo giáo là sống lâu. Đạo giáo có hai phái: Đạo giáo phù thủy dùng các pháp thuật trừ tà trị bệnh, chủ yếu giúp cho dân thường khỏe mạnh; Đạo giáo thần tiên dạy tu luyện, luyện đan, dành cho các quý tộc cầu trường sinh bất tử. Kinh điển của Đạo giáo gọi là Đạo tạng kinh; ngoài sách về nghi lễ, giáo lý, Đạo tạng còn bao gồm cả các sách thuốc, dưỡng sinh bói toán, tướng số, coi đất, thơ văn, bút ký… tổng cộng lên đến trên 50 vạn quyển.

Đạo giáo thần tiên hướng tới việc tu luyện thành thần tiên trường sinh bất tử. Tu tiên có hai cách : nội tu và ngoại dưỡng. Ngoại dưỡng là dùng thuốc trường sinh, gọi là kim đan ( hay linh đan, thu được trong lò bằng cách luyện từ một số ít khoáng chất như thần sa, hùng hoàng, từ thạch, vàng ). Nội tu là rèn luyện thân thể, dùng những phép tịch cốc ( nhịn ăn ), dưỡng sinh, khí công … lấy thân mình làm lò luyện, luyện tinh thành khí, luyện khí thành thần, luyện thần quay trở lại hư vô ( Đạo ). Con người cũng như vạn vật là từ ” Đạo ” mà sinh ra ; vì vậy tu luyện là quay trở lại với ” Đạo ” .

Lão Tử và Đạo Đức kinh[sửa|sửa mã nguồn]

Lão Tử cưỡi trâu rời Nước Trung Hoa

Các nhà nghiên cứu vẫn chưa xác định được là đã thật có một triết gia tên Lão Tử hay không. Các Đạo gia cho rằng, chính ông là tác giả của bộ Đạo Đức kinh. Tiểu sử của ông bị huyền thoại vây phủ và vì vậy gây nhiều tranh luận trong giới học thuật. Tương truyền ông sống thời Chiến Quốc, thế kỉ thứ 6 trước CN, một thời kì được đánh dấu bằng chiến tranh và loạn li. Nhưng thời này cũng được xem là thời vàng son của triết học Trung Quốc vì nhiều nhà tư tưởng đã tìm cách giải hoá vấn đề làm sao để an dân lập quốc. Do đó mà người sau cũng gọi thời kì này là thời của Bách gia chư tử—”hàng trăm trường phái”. Đạo Đức kinh hàm dung những tư tưởng này, hướng đến những nhà cầm quyền và cách tạo hoà bình.

Đạo Đức kinh cũng được gọi dưới tên của tác giả, là Lão Tử. Trong dạng được truyền ngày nay thì nó bao gồm hai quyển với tổng cộng 81 chương. Phần thứ nhất nói về Đạo, phần hai nói về Đức. Tuy nhiên, Đạo Đức kinh không là một bộ kinh có một kết cấu lôgic của một thế giới quan, mà chỉ là một tập hợp của những ngạn ngữ huyền bí, tối nghĩa, dường như nó muốn người đọc phải tự lý giải một cách chủ quan. Chính vì vậy mà người ta tìm thấy hàng trăm bản chú giải, hàng trăm bản dịch của bộ Đạo Đức kinh này.

Trang Tử và Nam Hoa chân kinh[sửa|sửa mã nguồn]

Bộ Nam Hoa chân kinh thì được viết với một phong cách hoàn toàn khác. Tác phẩm này được biên soạn ở thế kỉ thứ 4 trước CN và tương truyền tác giả là Trang Tử (vì vậy mà tên ngắn của tác phẩm này cũng là Trang Tử, tên tác giả). Trong Nam Hoa kinh, thể tính của Đạo được miêu hoạ qua những ngụ ngôn, những mẩu chuyện hàm dung những cuộc đàm thoại triết học. Trang Tử lấy nhiều điểm được nhắc đến trong Đạo Đức kinh làm chủ đề, nhưng lại bài bác những điểm khác một cách rõ ràng. Ví dụ như Trang Tử không hề nhắc đến việc nhắc nhở những nhà cầm quyền an quốc trị dân. Một chân nhân vô sự, lìa thế gian là người lý tưởng trong tác phẩm này. Như trường hợp Đạo Đức kinh, việc xác nhận tác giả của tác phẩm này cũng là một điểm tranh luận lớn. Mặc dù Trang Tử được xem là một nhân vật lịch sử nhưng theo những nhà nghiên cứu sau này thì tác phẩm Nam Hoa chân kinh phần lớn có lẽ được các đệ tử sau này biên tập.

Trong thời Lão Trang, người ta không thấy dấu tích của một tổ chức triển khai hay cơ cấu tổ chức triết học hoặc tôn giáo nào hoàn toàn có thể được gọi là Đạo giáo. Chỉ còn một vài tác phẩm hàm dung tư tưởng Đạo giáo được lưu lại, tôn vinh là Thánh điển khi Đạo giáo từ từ hình thành. Tuy nhiên, toàn bộ những nhà nghiên cứu đều thống nhất với nhau là những tác phẩm này đã được tăng trưởng trong mối quan hệ ngặt nghèo với những chiêu thức tu tập tôn giáo và tín ngưỡng .

Đạo giáo như một mạng lưới hệ thống triết học[sửa|sửa mã nguồn]

Sự phân biệt triết học Đạo giáo và tín ngưỡng Đạo giáo là một cách nhìn từ phương Tây và về mặt khái niệm thì nó cũng không đủ rõ ràng. Nó có vẻ như như thể một phương tiện đi lại của nền Hán học châu Âu, được vận dụng để hoàn toàn có thể chớp lấy và miêu tả được những góc nhìn lịch sử dân tộc Đạo giáo lâu dài hơn một cách thuận tiện hơn. Nhìn kĩ thì người Trung Quốc cũng đã có sự phân biệt vi tế trong cách gọi tên trào lưu này. Khi dùng từ Lão Trang ( 老莊 ) hoặc Đạo gia ( 道家 ) người ta liên tưởng đến góc nhìn triết học và từ Đạo giáo ( 道教 ) hoặc Hoàng Lão ( 黃老 ) được dùng để chỉ đến góc nhìn tín ngưỡng tôn giáo. Tuy vậy, Đạo giáo cũng là một hiện tượng kỳ lạ nhiều góc nhìn như những tôn giáo khác. Trong dòng thời hạn hơn hai nghìn năm qua, nhiều mạng lưới hệ thống và chi phái rất khác nhau đã được hình thành. Do vậy mà sự phân biệt giữa triết học và tôn giáo ở đây là một sự giản hoá quá mức và trong giới học thuật người ta cũng không nhất trí có nên phân biệt như vậy nữa hay không, do tại nó không thích hợp với sự phức tạp của đối tượng người tiêu dùng điều tra và nghiên cứu .Mặc dù vậy, hai khái niệm đối xứng bên trên cũng mang đến một ích lợi nhất định vì chúng tương hỗ trong bước đầu nghiên cứu và phân tích Đạo giáo. Đạo giáo vốn là chỗ tu-hành, giáo dục và rèn luyện con người thành Tiên. Nhưng ta nên nhớ là vấn đề phức tạp hơn là sự phân biệt đơn thuần trên hoàn toàn có thể lột toát được hết .

Khái niệm Đạo[sửa|sửa mã nguồn]

Tên Đạo giáo xuất phát từ chữ Đạo, một danh từ triết học Trung Hoa đã được dùng rất lâu trước khi bộ Đạo Đức kinh xuất hiện, nhưng chỉ đạt được tầm quan trọng đặc biệt, phổ cập trong văn bản này. Đạo ban đầu có nghĩa là “con đường”, những ngay trong tiếng Hán cổ đã có nghĩa “phương tiện”, “nguyên lý”, “con đường chân chính”. Nơi Lão Tử, danh từ này được hiểu như một nguyên lý cơ sở của thế gian, xuyên suốt vạn vật. Theo kinh văn, Đạo là hiện thật tối cao, là sự huyền bí tuyệt đỉnh (chương IV):

道沖，而用之或不盈 。淵兮，似萬物之宗

Đạo xung, nhi dụng chi hoặc bất doanh. Uyên hề, tự vạn vật chi tông.

Đạo trống không, nhưng đổ vào mãi mà không đầy. Đạo sâu thẳm, dường như là tổ tông của vạn vật.

Đạo là đơn vị chức năng tối sơ, nguyên tắc của ngoài hành tinh và là cái tuyệt đối. Vạn vật xuất phát từ Đạo, nghĩa là cả thiên hà và như vậy, trật tự ngoài hành tinh cũng từ Đạo mà ra, tựa như như nguyên tắc tự nhiên, nhưng Đạo lại chẳng phải là một nhân vật toàn năng, mà là nguồn gốc và sự dung hoà toàn bộ những cặp đối đãi và như vậy, không hề định nghĩa được. Đạo là Vô danh, như câu đầu của bộ kinh này cho thấy :

道可道，非常道 。名可名，非常名 。

無名天地之始，有名萬物之母 。

Đạo khả đạo, phi thường Đạo. Danh khả danh, phi thường Danh.

Vô danh thiên địa chi thỉ, hữu danh vạn vật chi mẫu.

Đạo mà ta không có thể nói đến được, mới gọi là Đạo phi thường. Danh mà ta không có thể hiểu được, mới chính là cái Danh phi thường.

Vô danh là gốc của thiên địa, hữu danh là mẹ của vạn vật.

Về mặt triết học thì Đạo hoàn toàn có thể được xem là siêu việt mọi khái niệm vì nó là cơ sở của sống sót, là nguyên do siêu việt và như vậy, là tổng thể, gồm có sống sót và phi sống sót. Trên cơ sở này thì ta không hề luận đàm, định nghĩa được Đạo vì mỗi định nghĩa đều có thực chất hạn chế. Nhưng Đạo lại là cả hai, là sự siêu việt mọi hạn lượng mà cũng là nguyên tắc bên trong thiên hà. Cái Dụng ( 用 ) của Đạo tạo ra âm khí và dương khí, nhị nguyên, những cặp đối đãi và từ sự biến hoá, hoạt động của âm khí và dương khí mà phát sinh quốc tế thiên hình vạn trạng .

Quan niệm về thiên hà và vạn vật[sửa|sửa mã nguồn]

Biểu tượng âm khí và dương khí nói lên thực chất và mối quan hệ giữa âm và dương .Đối với Đức Lão Tử, nguyên thủy của ngoài hành tinh và vạn vật là Đạo .Đạo là thể vô hình dung vô tướng, không sinh không diệt, hằng hữu đời đời. Sở dĩ người ta không thấy được Đạo là vì nó là những nguyên tố rời rạc, chưa kết thành hình tượng. Đạo sinh một, một sinh hai, hai sinh ba, ba sinh vạn vật. Một đó là Thái cực, Hai đó là Âm Dương, Ba đó là Tam Thiên Vị ( Ba ngôi : Thái cực, Dương và Âm ). Âm và Dương thu nhận Sinh từ ngôi Thái cực, rồi vừa xung đột vừa hòa hiệp, để tạo thành trời đất, ngoài hành tinh và vạn vật. Cho nên theo ông, trong vạn vật đều có Âm Dương : Vạn vật đều cõng một Âm và bồng một Dương .Vì vậy theo Đạo giáo, trước khi ngoài hành tinh thành hình, trong khoảng chừng khoảng trống hư vô bát ngát, có một chất sinh rất huyền diệu, gọi là ĐẠO. Đạo biến hóa ra Âm Dương. Âm Dương xô đẩy và hòa hiệp tạo ra ngoài hành tinh và vạn vật. Vạn vật được hóa sinh ra, ảnh hưởng tác động với nhau, phồn thịnh với nhau, rồi sau cuối tan rã để trở về trạng thái không vật không hình, tức là trở lại nguồn gốc của nó là Đạo .

Quan niệm về nhân sinh[sửa|sửa mã nguồn]

Đức Lão Tử ý niệm rằng : Đạo Trời không thân ai, không sợ ai. Trời Đất sinh ra muôn vật, cây cối, chim muông, quả đât, không phải cốt để chúng ăn thịt nhau mà những sinh vật đều khắc chế lẫn nhau, nuôi dưỡng nhau, hỗ trợ nhau để cùng sống sót .Đức Lão Tử không lấy cuộc sống làm lạc thú, xem việc sống như một nghĩa vụ và trách nhiệm, không yếm thế, không sáng sủa, và xem cái chết là một việc phục tùng theo lẽ tự nhiên nhất định. Lão Tử ghét những người ham mê danh lợi, quá coi trọng cái xác thịt của mình. Cái xác thịt giả tạm này là một cái không đáng quý, vì nó thường là mối lo cho người ta ; đáng quý nhất là khi người ta biết đem thân ra phụng sự thiên hạ. Đức Lão Tử khuyên người đời không nên quá tôn trọng và thiên về đời sống vật chất, phải tiết chế lòng ham muốn, nên chú trọng ý thức, lấy cái tâm đè nén cái khí, thà bỏ cái thân này mà giữ được Đạo và Đức .Lão Tử không bàn đến Thượng đế, Linh hồn, Thiên đàng, Địa ngục, mà chỉ nói một cách tổng quát về nguồn gốc của con người và vạn vật là từ Đạo mà ra, và ở đầu cuối thì trở lại Đạo, hòa vào Đạo và tu Đạo .

Lý Vô Vi[sửa|sửa mã nguồn]

Muốn hòa vào Đạo, Lão Tử nói về Lý Vô Vi. Vô Vi nghĩa là không làm, tức là không can thiệp vào môi trường tự nhiên tự nhiên, để con người sống theo tự nhiên và cùng với tự nhiên tiến hóa .Lý Vô Vi gồm : Vô cầu, Vô tranh, Vô đoạt, Vô chấp .

• Vô cầu, giúp ta vô vọng, xa lìa vọng tưởng điên đảo.
• Vô tranh, giúp ta vô đại, xa lìa ý tưởng hơn thua, cao thấp.
• Vô đoạt, giúp ta vô thủ, xa lìa ý tưởng có, không, còn, mất.
• Vô chấp, giúp ta vô ngại, xa lìa ý tưởng trược thanh.

Vô Vi tức Đạo. Đạo thường vô vi nhi vô bất vi ( không làm tức là Đạo. Đạo thường không làm, mà không gì không làm được ). Từ chỗ là không làm mà làm được tổng thể. Làm được toàn bộ mà như không làm gì cả. Đó là tuyệt kỹ của Đạo. Lý Vô Vi quá sức huyền diệu cao viễn, ít ai thấu triệt nổi, thành ra bị thất truyền hay bị hiểu sai lầm đi .Đạo sĩ thực thi theo lý Đạo bằng cách luyện Kim đơn, để gom Tam Bửu : Tinh, Khí, Thần, về một, tức là Tinh Khí Thần hiệp nhứt. Ta phải thanh luyện tiếp để xả hết, hòa vào hư không, tức là trở về hiệp nhứt với Đạo. Luyện Kim đơn là luyện cho thành Thánh thai ( Anh nhi, Xá lợi ), chớ không phải luyện thuốc Tiên, trường sanh bất tử. Luyện cho cái Tánh trở thành Kim cang bất hoại, gặp động không loạn, nhập trần không nhiễm, định mà không chết cứng, đi đứng nằm ngồi mà như không đi đứng nằm ngồi, thuyết giảng đạo pháp mà như không thuyết giảng tức như thế là nhập vào Lý Vô Vi vậy .Đạo giáo với triết lý Vô Vi khi vận dụng vào chính trị có nhiều điểm tương đương với chủ nghĩa vô chính phủ và chủ nghĩa tự do vì nó cho rằng xã hội sẽ tốt đẹp hơn nếu không bị những tầng lớp quản lý áp đặt những ý muốn chủ quan của mình lên xã hội [ 3 ]. Lý Vô vi không ít có sự tương đương với Tánh Không .

Đạo giáo như một tôn giáo[sửa|sửa mã nguồn]

Sự khác biệt giữa Đạo giáo triết học và Đạo giáo tôn giáo – được dùng ở đây vì những nguyên nhân thực tiễn – có thể được hiểu như sau: Đạo giáo triết học theo lý tưởng của một Thánh nhân, thực hiện Đạo bằng cách gìn giữ một tâm thức nhất định, trong khi Đạo giáo tôn giáo tìm cách đạt Đạo qua việc ứng dụng những phương pháp như Tĩnh toạ (Khí công, Thái cực quyền), sự tập trung cao độ, thiết tưởng hình dung, thuật luyện kim, nghi lễ và huyền học để tạo một thế giới vi quan từ thân tâm – một ánh tượng của đại vũ trụ – và qua đó đạt được sự hợp nhất với vũ trụ.

Thời điểm đầu tiên được xác nhận của Đạo giáo như một tôn giáo là năm 215, khi Tào Tháo chính thức công nhận trào lưu Thiên sư đạo như một tổ chức tôn giáo.

Nhiều phe phái Đạo giáo tìm cách tu tập đạt trường sinh bất tử. Chúng có lẽ rằng xuất phát từ những phép tu thuộc Tát-mãn giáo và sự sùng bái trường sinh bất tử và được hoà nhập với nhánh Đạo giáo triết học sau này. Tất cả những phe phái Đạo giáo đều nỗ lực tu tập để trở về nguồn .

Thiên sư đạo[sửa|sửa mã nguồn]

Tổ chức Đạo giáo tiên phong Open trong thế kỉ thứ hai sau CN, khi Trương Đạo Lăng ) khởi xướng trào lưu Thiên sư đạo tại tỉnh Tứ Xuyên năm 142. Có lẽ Trương Đạo Lăng đã bắt chước theo Phật giáo và thâu nhiếp những thành phần của Toả-la-á-tư-đức giáo ( zh. en. Zoroastrianism ). Trong phái mang tên Ngũ Đẩu Mễ Đạo – gọi theo số gạo đồ đệ phải nộp để gia nhập – người ta tìm thấy những yếu tố, tư tưởng cứu thế chủ và cách mạng : Vương triều Hán nên bị lật đổ để Thiên sư Trương Đạo Lăng quản lý và thời đoạn cuối của quốc tế khởi đầu. [ 4 ]Ngũ Đấu Mễ Đạo mở màn từ Trương thiên sư tên thật là họ Trương tên Lăng, người đất Phong ( nay là huyện Phong, tỉnh Giang Tô ), một hậu duệ của Trương Lương. Trương Lăng từ nhỏ đã nghiền Đạo Đức Kinh, thiên văn, địa lý, Hà Đồ, Lạc Thư, thông đạt Ngũ Kinh ; khi trưởng thành từng làm quan huyện lệnh ở Giang Châu, thuộc Ba Quận ( nay là Trùng Khánh, Tứ Xuyên ), thời Hán Minh Đế. Về sau, ông từ quan, ẩn cư trong núi Bắc Mang Sơn học đạo trường sinh. Thời Hán Thuận Đế ( khoảng chừng 115 TCN – 20 SCN đến 144 SCN ) Trương Lăng vào Ba Thục, tu đạo ở núi Hạc Minh Sơn ( cũng gọi Cốc Minh Sơn ), xưng là Tam Thiên Pháp Sư Chính Nhất Chân Nhân. Về sau khi truyền đạo trong dân gian, nói rằng mình được Thái Thượng Lão Quân truyền đạo Chính Nhất Minh Uy, phong làm Thiên Sư. Vì vậy, dân gian gọi đạo của ông là Thiên Sư Đạo .

Trước tiên ông trị bệnh để thu hút quần chúng và sau đó là truyền đạo. Khi quy tụ được đông đảo quần chúng, Trương Lăng (bấy giờ bắt đầu gọi là Trương Đạo Lăng hay Trương Thiên Sư) tổ chức 24 điểm truyền đạo gọi là 24 Trị, trong đó ba trung tâm lớn là Dương Bình Trị, Lộc Đường Trị, và Hạc Minh Trị. Do người nhập đạo phải nộp 5 đấu gạo, do đó đạo này gọi tên là Ngũ Đấu Mễ Đạo (đạo 5 đấu gạo), cũng gọi là Mễ Vu (米巫) bởi vì đạo này chịu ảnh hưởng nặng nề của Vu giáo (巫教) của dân tộc thiểu số tại Ba Thục. Một cách giải thích khác là Ngũ Đấu Mễ đọc gần âm với Ngũ Đẩu Mẫu (五斗姆), tức là Bắc Đẩu Mẫu trong Ngũ Phương Tinh Đẩu, đứng đầu trong các sao. Hai cách giải thích này đều thông hành; có thể lúc lập giáo, Trương Lăng đã có chủ ý như vậy. Và cho phù hợp với Nhị Thập Bát Tú (28 sao), sau này 24 Trị phát triển thành 28 Trị.[5]

Khi Trương Lăng mất, con là Trương Hành kế thừa việc truyền đạo. Khi Trương Hành qua đời, con của Trương Hành là Trương Lỗ kế vị. Cả ba đời ông cháu được người đời gọi là Tam Trương, nhưng trong nội bộ phải gọi là Tam Sư: Trương Lăng là Thiên Sư, Trương Hành là Tự Sư, và Trương Lỗ là Hệ Sư.[6]

Các tông phái chính[sửa|sửa mã nguồn]

Nhìn chung, Đạo giáo có 3 phe phái :
Núi Võ Đang một trong những cái nôi của Đạo giáo nơi sản sinh ra hệ phái Toàn Chân giáo, hệ phái lớn nhất của Đạo giáo
Đạo giáo có những tông phái :
Như vậy, Đạo giáo cũng giống như Nho giáo và Phật giáo, ngày càng đi xa chân truyền của vị Giáo Tổ khai sáng. Ngày nay tại Trung Quốc, Đài Loan và Hồng Kông, Đạo giáo vẫn còn rất phổ cập. Riêng Đài Loan, có tổng thể 86 giáo phái hoặc tổ chức triển khai Đạo giáo được chính quyền sở tại tương hỗ, nhưng có 6 môn phái điển hình nổi bật :- Phái Chính Nhất hay phái Thiên Sư thuộc Long Hổ Sơn .- Phái Mao Sơn với hai loại pháp môn : nội công luyện theo kinh Huỳnh Đình và võ thuật theo Kỳ Môn Độn giáp để trừ tà ma .- Phái Thái Cực ( Võ Đang ) với pháp môn tu luyện theo truyền thống cuội nguồn Trương Tam Phong và pháp môn võ thuật .- Phái Toàn Chân theo đường lối của Vương Trùng Dương .- Phái Thần Tiên : chuyên về trình diễn bán thuốc hoặc kiếm tiền .- Phái Lư Sơn thiên về bí thuật .

Đạo gia khí công[sửa|sửa mã nguồn]

Trước thời Đông Hán ( 58 ) bộ môn khí công được chia làm hai loại và giải pháp rèn luyện phần nhiều chưa nhuốm sắc tố tôn giáo như vào những thời đại sau này. Một loại được những môn đồ của Lão giáo và Khổng giáo liên tục rèn luyện nhằm mục đích mục tiêu dưỡng sinh, bảo tồn sức khỏe thể chất ; loại khác được sử dụng bởi Y-gia trong việc điều trị dưới những hình thức như châm, cứu, án, ma, tích hợp với nhiều động tác để kiểm soát và điều chỉnh, quân bình khí huyết hoặc để chữa trị bệnh tật. Sau này khi Phật giáo được gia nhập vào Trung Quốc, một số ít những kỹ thuật khí công từng được rèn luyện bên Ấn Ðộ cũng khởi đầu được lưu truyền tại Trung Quốc. Ðặc biệt vì vua chúa nhà Hán hầu hết là những Phật tử thuần thành, nên Phật giáo nghiễm nhiên trở thành một tôn giáo chính, nhờ thế nên những chư tăng đã có thời cơ học hỏi một số ít chiêu thức luyện tâm, định thần. Tuy nhiên vì trở ngại về giao thông vận tải và truyền thống lịch sử nên họ đã không tích lũy được hàng loạt những giải pháp nói trên .
Hơn nữa, trong khoảng chừng gần năm thế kỷ Phật giáo được phổ cập ở Trung Quốc, chỉ có hai vị cao tăng của Phật giáo Ấn Ðộ được mời sang thuyết giảng về Phật học. Theo sử sách, vị thứ nhất là Pao Jaco ( Mỹ-Lệ Phật ) và vị thứ nhì là Bồ-đề-đạt-ma. Tình trạng này đưa đến hậu quả là những tăng ni Trung Quốc trọn vẹn học hỏi, điều tra và nghiên cứu triết học, giáo lý Phật giáo qua tầm cỡ, chứ không được trực tiếp truyền thụ bởi những bậc thầy uyên bác về kỹ năng và kiến thức cũng như về kinh nghiệm tay nghề tu tập. Nên từ đó những phương pháp tu luyện của những giáo sĩ Phật giáo Trung Quốc đã trọn vẹn độc lạ với giáo sĩ Phật giáo Ấn Độ. Họ ý niệm rằng phần tâm linh là chính, xác thân là phụ, nên chỉ chú trọng vào việc tôi luyện niềm tin, mà sao lãng phần thể xác. Thêm vào đó, vì chính sách dinh dưỡng thiếu quân bình nên hầu hết những sư sãi Trung Quốc thời bấy giờ nếu không bệnh hoạn thì cũng yếu kém về thể lực. Tình trạng bi đát này liên tục lê dài mãi cho đến khi Ðạt Ma đặt chân lên đất Trung-hoa vào năm 527 dưới triều nhà Lương .Bồ Đề Ðạt Ma sinh ra vào khoảng chừng năm 483, ông nguyên là hoàng tử của một tiểu quốc thuộc miền nam Ấn Ðộ, sau thoát tục trở thành tăng sĩ thuộc hệ phái Mahayana, thường được xem là một vị Bồ Tát chuyên cứu độ chúng sanh. Theo sự thỉnh cầu của Lương Vũ Đế năm 527, ông đến Trung Hoa để thuyết pháp. Về sau khi thấy nhà vua và triều đình không chấp thuận đồng ý với những tư tưởng ông truyền bá, ông đã lui về ẩn thân ở Thiếu Lâm tự. Tại đây, nhận thấy hầu hết chư tăng đều ốm yếu và bệnh hoạn, ông đã trao tặng họ hai bộ Dịch Cân kinh và Tẩy Tủy kinh, là những giải pháp tu luyện khả dĩ giúp họ thăng quan tiến chức trên đường tu tập. Dịch Cân kinh hướng dẫn những sư tăng làm cách nào để ngày càng tăng thể lực, biến hóa thực chất từ yếu ớt suy nhược đến chỗ tráng kiện. Phương pháp này đã giúp học sau một thời hạn rèn luyện không những sức khỏe thể chất được phục sinh, còn tăng cường thể lực. Hơn nữa khi phối hợp những kỹ thuật của Dịch-Cân kinh với võ thuật, những chiêu thức cũ bỗng trở nên vô cùng dũng mãnh và lợi hại. Riêng môn Tẩy-Tủy công là một chiêu thức ” rửa ” sạch chất tủy, ngày càng tăng số lượng hồng huyết cầu, tăng cường sức đề kháng của khung hình, đồng thời trì hoãn lại sự già nua của những tế bào, nhưng quan trọng nhất là những ảnh hưởng tác động trực tiếp đến não bộ, giúp họ trong việc an định niềm tin, là phần tối quan trọng trong tiến trình tu tập để đạt đến sự giác ngộ. Vì những môn công phu này rất cao về phần triết lý và khó rèn luyện, nên mỗi thế hệ sư tăng chỉ có một số ít ít cao đồ được bí hiểm truyền dạy và thành đạt .Cũng vào thời hạn này, một tôn giáo khác được khai sinh lấy tên tuổi là Ðạo giáo. Người khai sáng ra tôn giáo này là đạo sĩ Trương Đạo Lăng. Ông học được phép trường sinh bất lão, vào đất Thục ngụ ở núi Hạc Minh soạn ra bộ Ðạo thư gồm 24 chương và chuyên làm bùa để trị bệnh. Ông đã phối hợp nền triết học truyền thống của Lão giáo với giáo lý Phật giáo như những thuyết về kiếp số, những luật khai độ để lập thành Ðạo giáo. Chúng ta cũng đừng quên rằng : trước khi Ðạo-giáo sinh ra, những đạo sĩ Lão giáo đã Open từ nhiều thế kỷ về trước, vì vậy phương thuật thiền định khí công của họ đã đạt đến trình độ thượng thừa, nên dù sau này khi Phật-giáo đã được dung hòa với Ðạo giáo, chỉ có một số ít ít những giải pháp tập luyện được biến cải. Còn về mặt thể lực, vì đồng quan điểm với Phật-gia, nên Ðạo-gia cũng không mấy chăm sóc và chú trọng .Vào quy trình tiến độ này, sự liên hệ giữa hai giáo phái trở nên rất mật thiết, nên sau khi Bồ-đề-đạt-ma qua đời, Ðạo gia dần dà cũng nắm được những bí kiếp luyện khí công của Phật gia. Chỉ vài trăm năm sau, môn Dịch-Cân Kinh phần nhiều đã được truyền bá rất thoáng rộng trong giới Ðạo-gia. Ðến đời nhà Tống ( 960 ), Thái Cực quyền, một môn nội đan khí công chú trọng đến việc luyện khí được sáng tác bởi Ðạo-sĩ Trương-Tam-Phong trên núi Võ Ðang, đã biến địa điểm này trở thành trung tâm điểm của Ðạo-giáo và phái Nội-Ðan khí công. Trong khi đó Thiếu-Lâm tự thường được coi là nơi có nhiều thẩm quyền hơn về môn Ngoại-Ðan khí công .Riêng về môn Tẩy-Tủy công tưởng đã bị thất truyền, cơ may xảy ra dưới thời nhà Thanh ( 1636 – 1912 ). Ðể đàn áp và trả thù, rất nhiều đạo sĩ, tăng sĩ đã bị bắt bớ, tù đầy, nhốt, khủng bố và sát hại ; số lượng chùa chiền, đạo quán bị quan quân nhà Thanh đốt phá cũng không ít ( nổi bật là trường hợp chùa Thiếu Lâm, núi La Phù ). Một số đạo sĩ, cao tăng suôn sẻ đào thoát được, và để liên tục kháng chiến họ khởi đầu truyền dạy những tuyệt kỹ của môn Dịch-Cân kinh và Tẩy-Tủy công cho dân gian. Nhờ vậy cả hai bí kiếp này vẫn còn được lưu truyền cho đến thời nay .Ðạo-gia tin rằng căn nguyên của những phiền não thế tục là do thất tình, lục dục mang đến. Muốn kìm hãm được những cảm hứng này tất cả chúng ta phải tu tập và tôi luyện để thần khí đạt đến được trạng thái an định, độc lập. Từ đó không những giác ngộ, trường sinh bất lão còn hoàn toàn có thể làm chủ được định mệnh của mình sau khi lìa thế. Tiến trình rèn luyện của Ðạo-gia được chia làm 3 tiến trình :

• Luyện Tinh hóa Khí: Giai đoạn này liên quan đến việc gia tăng và kết tụ nguyên tinh (original essence). Sau đó chuyển hóa tinh thành khí bằng những phương pháp thiền định hay những kỹ thuật nội công theo đúng một chu kỳ là 100 ngày.
• Luyện Khí hóa Thần: Sau một thời gian luyện tập, khí được luân chuyển theo đại chu thiên hay chính là pháp giới hậu thiên. Qua giai đoạn này đã đủ nằm ngoài tam giới không thuộc luân hồi.
• Luyện Thần phản Hư: Giai đoạn tu luyện đưa thần trở về với hư không (vô-cực). Nhưng nói đúng hơn là đưa thần về với bản chất của nó, vượt qua thế gian sâm la vạn tượng, thoát khỏi nhân quả dây dưa, này gọi là quy về Hư không. Vì không làm gì nên không dính nhân quả, vì không còn là một phần trong thế gian sâm la vạn tượng, thế giới tuần hoàn nên gọi là quay về Hư không
• Luyện Hư hợp Đạo: Từ cái Hư không tiến thêm một bước hợp Đạo, Đạo này là Đạo của người, Đạo của Đất, Đạo của Trời, Đạo của tự nhiên, này là quay về với Đạo, sau hành trình dài tu hành cuối cùng quay về với Đạo. Sinh ra từ Đạo, cuối cùng quay về với Đạo

Dịch-Cân kinh và Tẩy-Tủy công cũng được Ðạo-gia coi là những giải pháp giúp chống lại sự già nua, lê dài tuổi thọ. Trong khi Dịch-Cân kinh tôi luyện phần thân xác, thì Tẩy-Tủy công giúp khí lưu chuyển trong tủy sống, giúp tủy thật sạch tươi nhuận. Tủy sống là nơi sản xuất phần đông số lượng hồng huyết cầu và bạch huyết cầu. Chúng có trách nhiệm mang những dưỡng chất thiết yếu cho việc nuôi dưỡng những tế bào cùng những cơ quan trong khung hình của tất cả chúng ta, đồng thời tẩy trừ, thanh lọc những chất cặn bã và độc tố. Khi hồng huyết cầu xanh tươi hoạt động giải trí thông thường, khung hình tất cả chúng ta khỏe mạnh hữu hiệu trong việc chống lại bệnh tật, đình trệ sự già nua. Vì thế so với Ðạo-gia trên 100 tuổi vẫn chưa được coi là thọ. Tục truyền Lão tử thọ đến 250 tuổi .Nhằm mục tiêu tôi luyện Thân, Tâm. Ðạo-gia đề ra 3 đường lối để rèn luyện :

• Kim Ðan Ðại Ðạo: Ðường lối này hướng dẫn cách luyện tập tự bản thân vì cho rằng chúng ta có thể đạt được sự trường sinh bất lão hay giác ngộ tự bản thể của mỗi cá nhân. Kim Đan Đạo dưới thời nhà Tấn do một ông quan là Cát Hồng khởi xướng chủ trương tu Tiên bằng hai cách: nội tu và ngoại dưỡng. Ngoại dưỡng là dùng kim đan gọi là thuốc trường sinh luyện bằng các khoáng chất như thần sa, vàng… Nội tu là rèn luyện thân thể bằng phép dưỡng sinh, tịnh luyện tinh – khí – thần để “hườn Hư”.
• Tính Mệnh Song Tu: Cũng chính là phép tu chủ yếu của đạo gia, bao gồm kim đơn như trên và 4 đại phái khác là thái cực, phù lục, kiếm tiên và huyền chân. Mục đích đều là hoàn đến vô cực dù trời đất có hư hoại vẫn không bị ảnh hưởng, có thể tái lập thiên địa, pháp lực vô biên. Các công phu này vẫn là cực bí mật ít người biết.(Lục Tiềm Hư đề xướng).
• Ðạo Ngoại Dược Giáo: Cách này chuyên dùng dược liệu để vận hành và kiểm soát khí lực trong khi luyện tập. Những vị như sâm, nhung thường được sử dụng để bào chế phương dược. Theo một số đông Ðạo-sĩ, dược liệu cũng có nghĩa là khí. Có thể trao đổi hoặc tiếp nhận do đó họ chủ trương lối sống khoáng dật.

Qua những phương pháp rèn luyện kể trên, sau đời nhà Tống ( 960 – 1367 ) Ðạo-gia lại chia làm hai phái rõ ràng :

• Chính Diêu Phái: Phái này cực lực lên án việc luyện khí công với đối tượng cùng phái hoặc khác phái tính là trái với luân thường, đạo lý. Họ chủ trương như Phật-gia: phương thức dẫn dắt đến sự giác ngộ là tôi luyện chính bản thân mình. Nếu tập luyện với người khác bất kể phái tính nào, cũng sẽ làm tâm trí mất đi nét thanh tịnh gây trở ngại cho việc tu tập.
• Thái Dược Phái: Phái này chủ trương tu luyện cho thân xác khỏe mạnh và trường thọ để tiêu dao trên cõi trần hoàn chứ không đặt nặng phần tâm linh, nên họ lý luận rằng: nếu kết hợp cả ba đường lối kể trên, không những đạt được kết quả mau chóng, còn rất thực tế và hữu dụng. Phái này còn được mệnh danh là phái ” Thần Tiên Ðan Ðỉnh “.

Đạo giáo trên quốc tế[sửa|sửa mã nguồn]

Đạo giáo tại Trung Quốc[sửa|sửa mã nguồn]

Một ngôi Đạo quán của Đạo giáoĐạo giáo là tôn giáo sinh trưởng tại địa phương Trung Quốc, khởi đầu từ thế kỷ thứ 6 TCN, đến nay đã có hơn 2500 năm lịch sử vẻ vang. Đạo giáo thừa kế sự sùng bái vạn vật thiên nhiên và sùng bái tổ tiên của thời cổ Trung Quốc, trong lịch sử vẻ vang có rất nhiều giáo phái, sau này từ từ diễn biến thành hai giáo phái lớn Toàn Chân Đạo và Chính Nhất Đạo, có tác động ảnh hưởng nhất định trong dân tộc bản địa Hán. Do Đạo giáo không có nghi thức và pháp luật nhập giáo nghiêm khắc, số người theo đạo rất khó thống kê. Trung Quốc hiện có hơn 1500 ngôi Đạo quán, hơn 25 nghìn đạo sĩ nam, nữ, với khoảng chừng 360 triệu Fan Hâm mộ. [ 7 ]Không chỉ là một tôn giáo, dạy con người trở lại với gốc Đạo, huyền đồng cùng thiên hà, Đạo giáo còn góp phần rất nhiều cho nền văn minh Trung Quốc. Rất nhiều thành tựu văn hóa truyền thống, khoa học, y học của người Trung Quốc chịu tác động ảnh hưởng của Đạo giáo đã Viral khắp quốc tế như :- Khuynh hướng hội họa của dòng tranh ” Thủy mặc ” hay ” tranh sơn thủy ” biểu lộ sự cân đối tuyệt vời giữa Âm – Dương .- Thuật Phong thủy chỉ rõ cách chọn hướng, cách phong cách thiết kế thiên nhiên và môi trường kiến thiết xây dựng theo một mạng lưới hệ thống phối hợp những yếu tố quan trọng của khoảng trống và thời hạn nhằm mục đích mang lại sự hòa giải tối đa trong mọi tương tác giữa con người và vạn vật thiên nhiên .- Võ thuật với nguyên tắc ” mềm như nước ” nhưng rất là hiệu suất cao, giúp cho con người giải tỏa những tắt nghẽn sinh lực, đưa thân thể trở về trạng thái cân đối, vừa hài hòa thể lý lẫn niềm tin mà thời nay rất thông dụng. Đó là môn Thái cực quyền .- Về y học, giải pháp châm cứu và bấm huyệt được xem là cách trị bệnh rất hiệu suất cao .- Về tư tưởng, Đạo giáo đã chủ trương bất tử, tức là ý niệm lúc chết, sự sống con người được biến hóa chứ không bị mất đi, do đó con người có một thái độ tích cực so với thân phận chính mình .

Đạo giáo tại Nước Ta[sửa|sửa mã nguồn]

Đạo giáo thâm nhập vào Việt Nam từ khoảng cuối thế kỷ thứ 2. Đạo giáo có hai phái tu là nội tu và ngoại dưỡng, phái nội tu phổ biến ở Việt Nam hơn. Thời Bắc thuộc, Đạo giáo chỉ phổ biến trong dân gian, đến thời phong kiến độc lập, các nhà Đinh, Lê, Lý, Trần đều coi trong các đạo sỹ không kém các tăng sư, bên cạnh Tăng quan còn có cả Đạo quan. Từ đời Lê Trung hưng Đạo giáo bắt đầu suy thoái, những đạo quán bị Phật giáo hóa, trở thành chùa. Bên cạnh tượng các thánh của Đạo giáo còn có thêm tượng Phật[8]. Ngày nay, Đạo giáo Việt Nam với tư cách là một tôn giáo không còn tồn tại nữa, tuy nhiên những ảnh hưởng của nó đến tư duy và đời sống xã hội của người Việt thì vẫn còn. Thuật phong thủy, các phương pháp dưỡng sinh, các môn võ thuật, các hình thức bói toán, cúng bái, trừ tà của Đạo giáo vẫn phổ biến tại Việt Nam. Tại Hà Nội vẫn còn một số đạo quán của Đạo giáo như Thăng Long tứ quán bao gồm Trấn Vũ quán, nay gọi là đền Quán Thánh ở phố Quán Thánh; Huyền Thiên quán, nay là chùa Huyền Thiên ở phố Hàng Khoai; Đồng Thiên quán, nay là chùa Kim Cổ ở phố Đường Thành; Đế Thích quán, nay là chùa Vua ở phố Thịnh Yên[8].

Đạo giáo đi vào Việt Nam, đặc biệt là Đạo giáo phù thủy, tìm thấy ngay rất nhiều điểm tương đồng với tín ngưỡng ma thuật của người Việt nên Đạo giáo ăn sâu vào người Việt rất dễ dàng. Trước đó người Việt đã từng sùng bái ma thuật, phù phép. Họ tin rằng những lá bùa, những câu thần chú có thể chữa được bệnh tật và trị được tà ma. Tương truyền Hùng Vương vì giỏi phù phép nên có uy tín thu thập được 15 bộ để lập nên nước Văn Lang. Dưới thời Bắc thuộc, Đạo giáo rất phát triển ở Việt Nam. Nhiều quan lại Trung Hoa sang Việt Nam cai trị đều thích phương thuật, ví dụ Cao Biền đời Đường từng “cưỡi diều tìm long mạch” để triệt nguồn nhân tài Việt Nam. Thế nên, nếu Nho giáo phải đến thời Lý mới được thừa nhận thì Đạo giáo hòa trộn với tín ngưỡng ma thuật đến mức không còn ranh giới. Từ Trung Quốc vào Việt Nam, Đạo giáo cũng vẫn giữ hai phái là Đạo giáo nhân gian thờ Đức Ngọc Hoàng Thượng đế, Thái Thượng Lão Quân, thần Trấn Vũ (Huyền Vũ), Quan Thánh Đế Quân. Bên cạnh đó, có sự kết hợp với tín ngưỡng dân gian, Đạo giáo còn thờ nhiều vị thần thánh khác của người Việt như Đức thánh Trần, Thánh mẫu Liễu Hạnh, cùng với Tam Phủ, Tứ Phủ, cho thấy sự hòa quyện giữa Đạo giáo và tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt. Ngoài ra, các pháp sư Việt Nam từ Bắc chí Nam còn thường hay thờ các thần Ngũ Hổ bằng bức tranh con hổ hay Quan Lớn Tuần Tranh là hai con rắn Thanh Xà và Bạch Xà quấn trên xà nhà trước bàn thờ. Đặc biệt, Đạo giáo đã đem sang Việt Nam phương pháp cầu Tiên.

Sách Đạo Tạng Kinh của Đạo giáo cho biết “Sau khi vua Hán Linh Đế (168 – 189) băng hà, xã hội Trung Hoa rối loạn, chỉ có đất Giao Châu là tạm yên ổn. Người phương Bắc sang lánh nạn rất đông, phần nhiều là các đạo sỹ luyện phép trường sinh theo cách nhịn ăn“. Liệt Tiên truyện ghi rằng Thái thú quận Giao Chỉ Sĩ Nhiếp bệnh chết ba ngày thì được một đạo sĩ là Đổng Phụng cho viên thuốc hòa vào nước ngậm, nhờ thế mà hồi phục trở lại[9]. Cũng sách này ghi rằng ở Yên Tử có Yên Kỳ Sinh là vị tiên nhân từ thời Tần Thủy Hoàng đến đây để tìm cây thạch xương bồ rồi ở lại để tu luyện[10]. Thời Đường Minh Hoàng, Thứ sử Giao Châu là Lưu Hướng cho xây đền Quán La ở động Già La. Đền Quán La vốn là đền thờ Huyền Thiên Trấn Vũ, có tên thời bấy giờ là quán Khai Nguyên[11]. Đến thời Trần Hiến Tông vẫn có đạo sĩ tu luyện tại đây. Thời Trần Dụ Tông có nhà sư trùng tu đạo quán thành chùa, lấy tên là An Dưỡng tự[12]. Dưới thời vua Lê Thần Tông, thế kỷ 17, xuất hiện một trường phái Đạo giáo Việt Nam có quy mô rất lớn gọi là Nội đạo, do Trần Toàn là một vị quan triều Lê, không theo nhà Mạc, từ quan về tu Tiên, mở Đạo trường ở Hoằng Hóa (Thanh Hóa), có 10 vạn tín đồ, được tôn là Thượng Sư. Tương truyền vua Lê Thần Tông bị bệnh mọc lông cọp được Trần Toàn dùng bùa phép và thần chú chữa khỏi. Ông còn cứu sống cho con Chúa chết đã 2 ngày, nên được Vua và Chúa cho người cất nhà cho và tự tay vua ghi 3 chữ “Nội Đạo Tràng”. Ba người con trai của ông được tôn là “Tam Thánh”. Phái Đạo này phát triển vào Nghệ An và ra Bắc, đến tận thế kỷ 20 hãy còn tồn tại nhiều trung tâm của đạo này ở Thanh Hóa, Nghệ An, Hải Dương, Hưng Yên, Hà Nội. Cuối thời Lê và trong thời Quang Trung, nhiều công trình Đạo giáo được xây dựng quanh khu vực Hồ Tây[13]. Đạo giáo được truyền vào Việt Nam khá sớm và tồn tại như một tôn giáo đến đầu thế kỷ XX nhưng sau đó biến mất do không có những phong trào chấn hưng nó như Phật giáo.

Thời Bắc thuộc, Đạo giáo chỉ phổ biến trong dân gian, đến thời phong kiến độc lập, các nhà Đinh, Lê, Lý, Trần đều coi trong các đạo sỹ không kém các tăng sư, bên cạnh Tăng quan còn có cả Đạo quan. Khi Đinh Tiên Hoàng thống nhất 12 sứ quân, lập nước Đại Cồ Việt, định đô ở Hoa Lư, đã cho mời một tăng, một đạo làm cố vấn cho triều đình. Chế độ một tăng, một đạo cố vấn cho triều đình duy trì đến thời Lý. Dưới các triều Đinh, Lê, Lý, Trần đều có chọn các đạo sĩ làm cố vấn bên cạnh các nhà sư: nên có chức đạo quan và tăng quan. Tương truyền vua Đinh Tiên Hoàng từng lấy lễ thầy trò để tiếp đãi pháp sư Văn Du Tường, nhờ ông chém chết yêu quái quỷ Xương Cuồng vốn là Mộc tinh (con hổ thành tinh) ở cây chiên đàn lâu năm. Đời nhà Lý các đạo sĩ Trần Tuệ Long và Trịnh Trí Không giữ địa vị quan trọng trong triều. Đại Việt sử ký toàn thư ghi rằng trong thời Lý có Lý Giác ở Diễn Châu học được phép thuật biến cây cỏ thành người, khởi binh làm loạn chống lại triều đình. Vào thời Trần Phế Đế, năm 1379, ở Bắc Giang có Nguyễn Bổ cho là mình có nhiều phép thần, tự xưng vương, lấy hiệu Đường Lang Tử Y. Đến thời Lê, Nho giáo chiếm vị trí độc tôn trong chính quyền trung ương, vị thế của Phật giáo và Đạo giáo giảm sút nhưng ảnh hưởng của chúng lên xã hội vẫn còn. Dưới thời vua Lê Thần Tông, thế kỷ 17, xuất hiện một trường phái Đạo giáo Việt Nam có quy mô rất lớn gọi là Nội đạo, do Trần Toàn là một vị quan triều Lê, không theo nhà Mạc, từ quan về tu Tiên, mở Đạo trường ở Hoằng Hóa (Thanh Hóa), có 10 vạn tín đồ, được tôn là Thượng Sư. Tương truyền vua Lê Thần Tông bị bệnh mọc lông cọp được Trần Toàn dùng bùa phép và thần chú chữa khỏi. Ông còn cứu sống cho con Chúa chết đã 2 ngày, nên được Vua và Chúa cho người cất nhà cho và tự tay vua ghi 3 chữ “Nội Đạo Tràng”. Ba người con trai của ông được tôn là “Tam Thánh”. Phái Đạo này phát triển vào Nghệ An và ra Bắc, đến tận thế kỷ 20 hãy còn tồn tại nhiều trung tâm của đạo này ở Thanh Hóa, Nghệ An, Hải Dương, Hưng Yên, Hà Nội. Năm 1895, hậu duệ nhà Mạc là Mạc Đĩnh Phúc tuyên truyền mình có phép lạ điều khiển được đạn súng kêu gọi khởi nghĩa chống Pháp. Đầu thế kỷ 20, có khởi nghĩa của Phan Xích Long, người sáng lập Thất Sơn Thần Quyền năm 1912.

Kinh sách của Đạo giáo được truyền sang Nước Ta hiện vẫn còn truyền tụng, ngoài hai quyển tiên phong là Đạo Đức Kinh của Đức Lão Tử và Nam Hoa Kinh của Trang Tử, còn có quyển Huỳnh Đình Kinh dạy cách luyện Đạo, Thanh Tịnh Kinh và Cảm Ứng Kinh dạy về lẽ lành dữ trả vay cho người tu giải thoát. Tất cả tương truyền là do Đức Thái Thượng Đạo Tổ giáng cơ dạy từ xưa bên Trung Quốc .

Đặc biệt, Đạo giáo khi vào Việt Nam, hòa quyện với văn hóa tín ngưỡng dân gian đã hình thành một khuynh hướng của những người thật sự không phải là tín đồ đạo Lão nhưng có tư tưởng gần với phái Tiên Đạo hay Đạo giáo Thần Tiên, tức ưa thích đời sống thanh tĩnh nhàn lạc. Đó là những bậc trí thức Nho giáo, sinh không gặp thời, gặp chuyện bất bình nơi chốn quan trường hay các bậc anh hùng đã làm xong phận sự nam nhi đến lúc công thành thân thối lui về ẩn dật, vui thú điền viên cùng với thiên nhiên thi phú, cuộc cờ chén rượu mà theo dòng lịch sử, chẳng hạn như Nguyễn Trãi, Chu Văn An, Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, Nguyễn Khuyến, Nguyễn Công Trứ,… với cuộc sống “tri túc, tiện túc, đãi túc, hà thời túc; tri nhàn, tiện nhàn, đãi nhàn, hà thời nhàn” của học thuyết Lão Trang. Giới sĩ phu xưa thường cùng nhau tổ chức cầu Tiên để hỏi về vận nước, chuyện kiết hung đại sự… Nhiều đàn cầu Tiên nổi danh một thời như đền Ngọc Sơn (Hà Nội), đền Tản Viên (Sơn Tây), đền Đào Xá (Hưng Yên)… Đầu thế kỷ 20, các đàn cầu Tiên (gọi là thiện đàn) mọc lên khắp nơi. Ngày nay, Đạo giáo Việt Nam với tư cách là một tôn giáo không còn tồn tại nữa, tuy nhiên những ảnh hưởng của nó đến đời sống xã hội, nhất là tại các vùng kém phát triển thì vẫn còn rất mạnh mẽ.

Đạo giáo tại Nhật Bản[sửa|sửa mã nguồn]

Đạo giáo tại Triều Tiên[sửa|sửa mã nguồn]

Đạo giáo tại phương Tây[sửa|sửa mã nguồn]

• Kohn, Livia. The Taoist Experience: An Anthology (Albany: SUNY Press, 1993).
• Miller, James. Daoism: A Short Introduction (Oxford: Oneworld Publications, 2003). ISBN 1-85168-315-1
• Saso, Michael R. Taoism and the Rite of Cosmic Renewal (2nd ed., Washington State University Press, 1990). ISBN 978-0-87422-054-4
• Sivin, Nathan. Chinese Alchemy: Preliminary Studies (Cambridge: Harvard University Press, 1968)
• Sommer, Deborah. Chinese Religion: An Anthology of Sources (Oxford University Press, 1995) ISBN 0-19-508895-6
• Welch, H. and Seidel, A., Facets of Taoism (Yale University Press, 1979)

Cách hiểu phổ thông (không hàn lâm) về Đạo giáo

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://mindovermetal.org
Category: Wiki công nghệ