Bệnh dại – Wikipedia tiếng Việt

Bệnh dại là bệnh do virus dại (rabies virus) gây nên. Đây là một bệnh truyền nhiễm virus cấp tính của hệ thần kinh trung ương dẫn đến tử vong chắc chắn. Các triệu chứng ban đầu có thể bao gồm sốt và ngứa ran ở vết thương hoặc điểm tiếp xúc, sau đó là một hoặc nhiều triệu chứng sau: cử động dữ dội, hưng phấn không kiểm soát, sợ nước, không thể di chuyển các bộ phận của cơ thể, nhầm lẫn và mất ý thức[1]. Một khi đã xuất hiện các triệu chứng thì bệnh nhân sẽ chắc chắn là tử vong.[1] Thời gian từ khi mắc bệnh và bắt đầu xuất hiện các triệu chứng thường là một đến ba tháng, có thể từ dưới một tuần đến hơn một năm,[1] phụ thuộc vào khoảng cách virus di chuyển dọc theo dây thần kinh ngoại biên để đến hệ thần kinh trung ương.[2] Bệnh dại có thể gặp ở tất cả động vật có vú.

Bệnh dại do lyssavirus gây ra, gồm có virus dại và virus lyssa dơi của Úc. [ 3 ] Bệnh lây truyền đa phần do những chất tiết bị nhiễm, thường do vết cắn, vết liếm của động vật hoang dã mắc bệnh dại khác, kể cả con người. [ 1 ] Nước dãi của động vật hoang dã bị dại cũng hoàn toàn có thể truyền bệnh dại nếu tiếp xúc với mắt, miệng hoặc mũi. Chó là động vật hoang dã bị dại phổ cập nhất. Hơn 99 % những trường hợp mắc bệnh dại ở những vương quốc là do bị chó dại cắn. [ 4 ] Ở châu Mỹ, dơi cắn là nguồn lây nhiễm bệnh dại phổ cập nhất ở người và ít hơn 5 % trường hợp là do chó. [ 5 ] [ 6 ] Loài gặm nhấm rất hiếm khi bị nhiễm bệnh dại. [ 6 ] Bệnh này chỉ hoàn toàn có thể được chẩn đoán sau khi khởi đầu có những triệu chứng. [ 5 ]Các chương trình trấn áp động vật hoang dã và tiêm phòng đã làm giảm rủi ro tiềm ẩn mắc bệnh dại từ chó ở 1 số ít khu vực trên quốc tế. [ 5 ] Việc tiêm chủng cho người trước khi họ bị phơi nhiễm được khuyến khích cho những người có rủi ro tiềm ẩn cao, gồm có cả những người thao tác với dơi hoặc những người sống trong thời hạn dài ở những khu vực trên quốc tế có bệnh dại phổ cập. [ 5 ] Ở những người đã tiếp xúc với bệnh dại, thuốc chủng ngừa bệnh dại và nhiều lúc là globulin miễn dịch phòng bệnh dại có hiệu suất cao trong việc ngăn ngừa bệnh nếu người đó được điều trị trước khi mở màn có những triệu chứng bệnh dại. [ 5 ] Rửa vết cắn và vết xước trong 15 phút bằng xà phòng và nước, povidone-iodine, hoặc chất tẩy rửa hoàn toàn có thể làm giảm số lượng những thành phần virus và hoàn toàn có thể phần nào hiệu suất cao trong việc ngăn ngừa lây truyền. [ 5 ] [ 7 ] Tính đến năm năm nay, chỉ có 14 người sống sót sau khi Open những triệu chứng nhiễm bệnh dại. [ 8 ] [ 9 ] [ 10 ]

Bệnh dại gây ra khoảng 17.400 người chết trên toàn thế giới trong năm 2015.[11] Hơn 95% số người chết vì bệnh dại xảy ra ở Châu Phi và Châu Á.[5] Khoảng 40% trường hợp tử vong xảy ra ở trẻ em dưới 15 tuổi.[12] Bệnh dại có ở hơn 150 quốc gia và có mặt trên tất cả các châu lục, trừ Nam Cực.[5] Nhiều hơn 3 tỷ người sống ở các khu vực trên thế giới có bệnh dại.[5] Một số quốc gia, bao gồm Úc và Nhật Bản, cũng như phần lớn Tây Âu, không có bệnh dại ở chó do đa số chó nuôi ở đây đã đươc tiêm phòng.[13][14] Nhiều hòn đảo ở Thái Bình Dương hoàn toàn không có bệnh dại.[14] Bệnh này được xếp vào loại bệnh nhiệt đới bị lãng quên.[15]

Dấu hiệu và triệu chứng[sửa|sửa mã nguồn]

Một người đàn ông bị bệnh dại, 1959Khoảng thời hạn từ khi đã nhiễm trùng và những triệu chứng tiên phong ( thời hạn ủ bệnh ) thường là 1 đến 3 tháng ở người [ 16 ]. Khoảng thời hạn này hoàn toàn có thể ngắn khoảng chừng 4 ngày hoặc dài hơn 6 năm, tùy thuộc vào vị trí và mức độ nghiêm trọng của vết thương và lượng vi rút đưa vào. [ 17 ] Các triệu chứng bắt đầu của bệnh dại thường không đặc hiệu như sốt và nhức đầu. [ 17 ] Khi bệnh dại tiến triển và gây viêm não và màng não, những triệu chứng hoàn toàn có thể gồm có tê liệt nhẹ hoặc một phần, lo ngại, mất ngủ, lú lẫn, kích động, hành vi không bình thường, hoang tưởng, kinh hoàng và ảo giác. [ 17 ] [ 18 ] Người bệnh cũng hoàn toàn có thể sợ nước. [ 5 ] [ 19 ]Các triệu chứng ở đầu cuối tiến triển thành mê sảng và hôn mê. [ 17 ] [ 18 ] Tử vong thường xảy ra từ 2 đến 10 ngày sau khi có triệu chứng tiên phong. Khả năng sống sót của người bệnh phần đông không có khi những triệu chứng đã Open, ngay cả khi được chăm nom đặc biệt quan trọng. [ 17 ] [ 20 ]
Bệnh dại đôi lúc còn được gọi là Hydrophobia ( ” chứng sợ nước ” ) trong suốt lịch sử vẻ vang của nó. [ 21 ] Nó đề cập đến một loạt những triệu chứng trong tiến trình sau của bệnh này, trong đó người bệnh gặp khó khăn vất vả khi nuốt, tỏ ra hoảng sợ khi nhìn thấy chất lỏng để uống và không hề làm dịu cơn khát của họ. Bất kỳ động vật hoang dã có vú nào bị nhiễm vi rút dại đều hoàn toàn có thể mắc chứng sợ nước. [ 22 ] Việc tiết nước bọt tăng lên rất nhiều, và việc nỗ lực uống, hoặc thậm chí còn có dự tính hoặc muốn uống, hoàn toàn có thể gây ra những cơn co thắt rất đau đớn của những cơ ở cổ họng và thanh quản. Vì người bị nhiễm không hề nuốt nước bọt và nước, nên vi rút có thời cơ lây truyền cao hơn nhiều, vì virus khi đó được nhân lên và đồng nhất trong những tuyến nước bọt và lây truyền qua vết cắn. [ 23 ] Chứng sợ nước thường tương quan đến bệnh dại cuồng, ảnh hưởng tác động đến 80 % số người nhiễm bệnh dại. 20 % số người còn lại hoàn toàn có thể trải qua một dạng bệnh dại liệt, biểu lộ bằng yếu cơ, mất cảm xúc và tê liệt ; dạng bệnh dại này thường không gây ra chứng sợ nước. [ 22 ]
Hình ảnh của vi rút dạiBệnh dại do 1 số ít loại lyssavirus gây ra, gồm có virus dại và lyssavirus dơi Úc. [ 24 ] Duvenhage lyssavirus hoàn toàn có thể gây nhiễm trùng giống như bệnh dại. [ 25 ]

Vi-rút bệnh dại là loài điển hình của chi Lyssavirus, thuộc họ Rhabdoviridae, bộ Mononegavirales. Các virion này có đối xứng xoắn ốc, với chiều dài khoảng 180 nm và mặt cắt ngang khoảng 75 nm.[26] Những virion này được bao bọc và có bộ gen RNA sợi đơn với chiều âm. Thông tin di truyền được đóng gói dưới dạng phức chất ribonucleoprotein trong đó RNA được liên kết chặt chẽ bằng nucleoprotein của virus. Bộ gen RNA của virus mã hóa 5 gen có thứ tự được bảo tồn cao: nucleoprotein (N), phosphoprotein (P), matrix protein (M), glycoprotein (G) và RNA polymerase của virus (L).[27]

Để xâm nhập vào tế bào, những gai trimeric ở bên ngoài màng của virus sẽ tương tác với một thụ thể đơn cử của tế bào, rất hoàn toàn có thể là thụ thể acetylcholine. Màng tế bào đi vào theo một quy trình được gọi là quy trình pinocytosis và được cho phép vi rút xâm nhập vào tế bào theo con đường của một endosome. Sau đó, vi rút sử dụng môi trường tự nhiên axit thiết yếu của nội tiết tố đó và link với màng của nó đồng thời, giải phóng năm protein và RNA sợi đơn của nó vào tế bào chất. [ 28 ]Khi đã vào trong tế bào cơ hoặc tế bào thần kinh, vi rút sẽ được nhân lên. Sau đó, protein L phiên mã năm sợi mRNA và một chuỗi RNA dương thế từ RNA sợi âm khởi đầu bằng cách sử dụng những nucleotide tự do trong tế bào chất. Năm sợi mRNA này sau đó được dịch mã thành những protein tương ứng của chúng ( protein P., L, N, G và M ) tại những ribosome tự do trong tế bào chất. Một số protein nhu yếu sửa đổi sau dịch mã. Ví dụ, protein G vận động và di chuyển qua lưới nội chất thô, tại đó nó liên tục gấp nếp, và sau đó được luân chuyển đến cỗ máy Golgi, nơi một nhóm đường được thêm vào nó ( glycosyl hóa ). [ 28 ]

Đặc điểm virus[sửa|sửa mã nguồn]

Họ Rhabdoviridae gồm hơn 200 loại virus phân bổ thoáng đãng trong vạn vật thiên nhiên, nhiễm cho động vật hoang dã có xương sống và động vật hoang dã không xương sống và thực vật. Nhiều côn trùng nhỏ bị nhiễm rhabo nhưng không có virus dại. Họ Rhabdoviridae gây nhiễm cho động vật hoang dã có vú, kể cả người được chia làm 2 giống : giống Vesiculovirus gây viêm miệng có mụn nước và giống Lyssavirus với khoảng chừng 80 virus khác nhau .Dựa vào đặc thù sinh học, virus dại được chia thành hai loại :

• Virus dại “đường phố” hay còn gọi là virus dại hoang dại: là các dòng virus mới được phân lập trực tiếp từ con vật bị nhiễm. Các dòng virus này cho thời kỳ ủ bệnh dài và thay đổi (21-60 ngày ở loài chó), tạo thể vùi trong bào tương, khả năng gây bệnh cao.
• Virus dại cố định: Là dòng virus đã được cấy truyền liên tiếp trong não thỏ; qua hơn 50 lần cấy truyền. Virus cố định (virus đột biến) nhân lên rất nhanh và thời kỳ ủ bệnh rất ngắn chỉ còn khoảng 4-6 ngày, gây bệnh cảnh dại bại liệt cho động vật nhưng mất khả năng gây bệnh cho người, được xử lý để sản xuất vắcxin phòng bệnh.

Virus Rhabdo là những tiểu thể hình viên đạn, size lớn khoảng chừng 75 x 180 nm. Virus có màng lipoprotein bọc ngoài, trên mặt phẳng có những gai dài 10 nm, nhô ra tạo mặt phẳng lồi lõm đều đặn. Các peplomer ( gai ) gồm những trimer của glycoprotein virus. Bên trong màng bọc là ribonuleocapsid. Bộ gen là 1 sợi đơn RNA thẳng không phân đoạn cực tính âm, khối lượng phân tử 4,6 triệu, 12 kb ( ? ). Các virion chứa menRNA polymerase nhờ vào RNA. Thành phần cấu tạo hóa học của virus gồm có 4 % RNA, 67 % protein, 26 % lipid và 3 % carbohydrate .

Đặc điểm kháng nguyên[sửa|sửa mã nguồn]

Virus dại có một kiểu kháng nguyên duy nhất. Tuy nhiên, những dòng virus phân lập từ những loài khác nhau ở những vùng địa lý khác nhau có những epitop trên nucleoprotein và glycoprotein khác nhau. Dùng kháng thể đơn dòng hoặc trình tự nucleotid đặc hiệu để xác lập những epitop khác nhau. Ở Mỹ, đã tìm thấy 5 biến thể kháng nguyên trong động vật hoang dã sống trên cạn và 8 biến thể khác trong loài dơi .Dùng kháng đơn dòng kháng glycoprotein virus để chọn những đột biến không độc của virus dại. Vị trí amino acid 333 của glycoprotein mang tính độc đóng vai trò quan trọng trong sinh bệnh học bệnh dại và gây hòa màng tế bào nhiễm virus. Các gai virus chứa glycoprotein, tạo kháng thể trung hòa ở động vật hoang dã. Kháng huyết thanh kháng nucleocapsit giúp chẩn đoán bệnh dại bằng phản ứng miễn dịch huỳnh quang .

Phản ứng với những tác nhân lý hóa[sửa|sửa mã nguồn]

Virus dại kém bền vững, nhạy cảm với các yếu tố ngoại cảnh: bị tiêu diệt nhanh chóng bởi tia cực tím hoặc ánh sáng mặt trời, xà phòng đặc 20%, bởi sức nóng (50oC /1h), bởi các dung môi lipid, bởi trypsin, chất tẩy, chất oxy hóa và pH quá cao hoặc quá thấp. Virus dại sống được hàng tuần khi lưu trữ ở 4oC, bất hoạt bởi CO2. Trong mô não, virus dại tồn tại vài tháng ở 40oC hoặc hàng năm ở 7oC.

Sự nhân lên của virus[sửa|sửa mã nguồn]

Virus nhân lên ở bào tương, những virion nảy chồi từ màng bào tương tế bào chủ. Virus dại tiến công vào những thụ thể acethylcholin trên mặt phẳng tế bào qua những gai glycoprotein. Men polymerase RNA của virion sao chép bộ gen sợi đơn RNA thành năm loại RNA thông tin ( mRNA ). Bộ gen RNA nằm trong ribonucleoprotein ( RNP ), được protein N bao quanh chứa những gen sao chép. Các mRNA mã hóa cho 5 protein của virion : nucleocapsit ( N ), protein của men polymerase ( L, P. ), chất đệm ( M ) và glycoprotein ( G ). RNP của bộ gen làm khuôn mẫu cho RNA sợi dương bổ trợ, tạo ra những RNA con cháu có cực tính âm. Các protein virus đóng vai trò như polymerase cho virus nhân lên và sao chép .Sự dịch mã thiết yếu cho virus nhân lên, đặc biệt quan trọng là cho protein N và P., RNA mới được nhân lên tích hợp với men transcriptase và nucleprotein của virus để tạo lõi RNP trong bào tương. Các hạt virus được màng phủ bọc trong lúc nảy chồi qua màng bào tương. Protein đệm của virus tạo một lớp ở mặt ngoài và tạo những gai virus .

Tính nhạy cảm với động vật hoang dã[sửa|sửa mã nguồn]

RẤT CAO
CAO
TRUNG BÌNH
THẤP

Cáo

Chó
Thú có túi

Chó sói đồng cỏ
Chồn hôi
Cừu

Chó sói
Gấu trúc
Dê

Chuột
Mèo
Ngựa

Dơi
Linh trưởng

Trâu bò

Theo thống kê của Viện Pasteur TP. TP HCM, ở Nước Ta, virus dại đa phần được tìm thấy ở chó, chiếm 96-97 %. Tiếp đến là mèo 3-4 %, những động vật hoang dã khác ( như thỏ, chuột, sóc … ) chưa phát hiện được. [ 29 ]
Wikipedia tiếng Việt không bảo đảm và không chịu trách nhiệm về tính pháp lý và độ chính xác của các thông tin có liên quan đến y học và sức khỏe. Đề nghị liên hệ và nhận tư vấn từ các bác sĩ hay các chuyên gia. Khuyến cáo cẩn thận khi sử dụng các thông tin này. Xem chi tiết lại Wikipedia:Phủ nhận y khoa và Wikipedia:Phủ nhận về nội dung.về tính pháp lý và độ đúng chuẩn của những thông tin có tương quan đến y học và sức khỏe thể chất. Khuyến cáo cẩn trọng khi sử dụng những thông tin nàyKháng thể đặc hiệu với virus dại Open trễ trong huyết thanh bệnh nhân. Kháng thể trung hòa trong máu Open khi sau khi tiêm vắcxin phòng dại vào khung hình 10 ngày và sống sót khoảng chừng 7 tháng. Kháng thể trung hòa không có trong máu mà có cả trong tế bào, điều này lý giải cơ chế tác dụng của vắc xin phòng dại so với người bị chó dại cắn. Vì không có người sống sót sau cơn dại nên không có nghiên cứu và điều tra về miễn dịch khi bị chó dại cắn lần thứ 2 .Hướng dẫn phòng ngừa sau khi tiếp xúc với bệnh dại .

Loại động vật
Đánh giá động vật
Điều trị người tiếp xúc

Vật nuôi trong nhà: Chó, mèo và chồn hương
Khỏe mạnh hoặc phải theo dõi 10 ngày
Không (ngoại trừ trường hợp động vật có triệu chứng dại)

Dại hoặc nghi dại
Chích vắcxin ngay lập tức

Không rõ (con vật chạy mất)
Đến bác sĩ chuyên khoa

Động vật hoang dại: Chồn hôi, gấu trúc, dơi, cáo, chó sói đồng cỏ và các loài ăn thịt khác
Nghĩ đến bệnh dại trừ khi có xét nghiệm chứng tỏ động vật không mắc bệnh
Cần xem xét để chích ngừa ngay.

Các loài động vật khác: Vật nuôi, loài gặm nhấm, thỏ và thỏ rừng
Cân nhắc từng trường hợp.
Phải xin ý kiến bác sĩ chuyên khoa xem có cần chích ngừa hay không. Gần như không cần phòng ngừa kháng dại khi có vết cắn của sóc, chuột đất vàng hamster, heo, sóc, chuột, loài gặm nhấm và thỏ rừng.

Dịch tễ học[sửa|sửa mã nguồn]

Đường lây truyền[sửa|sửa mã nguồn]

Virus dại hầu hết lây truyền qua những vết cắn, vết liếm vào vết thương của người hoặc một số ít động vật hoang dã khác của động vật hoang dã mắc bệnh dại. Trong một số ít ít trường hợp, bệnh hoàn toàn có thể lây truyền qua đường hô hấp hoặc do ghép giác mạc. Nhiễm bệnh dại từ người qua người rất hiếm gặp. Chỉ ghi nhận được trường hợp mắc bệnh dại do truyền qua ghép giác mạc : giác mạc người cho bị chết vì bệnh của hệ thần kinh TW không rõ nguyên do và người nhận chết vì bệnh dại sau 50-80 ngày. Về mặt triết lý, bệnh dại hoàn toàn có thể khởi đầu từ nước bọt bệnh nhân sang người tiếp xúc, nhưng trên trong thực tiễn chưa khi nào ghi nhận được cách truyền bệnh này .

Phân loại bệnh dại[sửa|sửa mã nguồn]

Có 2 dạng dịch bệnh dại :

• Bệnh dại từ động vật nuôi như chó mèo: trên thế giới có khoảng 35.000 – 50.000 ca bệnh dại ở người, chủ yếu ở các nước đang phát triển, phần lớn là do chó dại cắn. Các nước phát triển có chương trình kiểm soát bệnh dại ở động vật nuôi hiệu quả nên rất ít gặp bệnh dại do chó cắn.
• Bệnh dại tự nhiên: Là bệnh do động vật hoang dã truyền. Loài dơi rất nguy hiểm vì chúng có thể mang virus dại nhưng biểu hiện hoàn toàn khỏe mạnh, tiết virus dại vào nước bọt rồi truyền đến động vật khác và người. Bệnh dại ở loài dơi có thể gây những trận dịch động vật ở những vùng mới trên Trái Đất.

Theo thống kê tại thành phố Hồ Chí Minh: tỉ lệ tử vong từ chó dại cắn là 98,2% và từ mèo dại cắn là 1,8%. Loài gặm nhấm và thỏ không truyền bệnh dại. Tỉ lệ mắc bệnh tăng cao vào mùa hè. Chưa có ghi nhận bệnh lây từ người sang người.[cần dẫn nguồn]

Chữa trị và Phòng ngừa[sửa|sửa mã nguồn]

Hiện nay bệnh dại không có thuốc chữa, nếu bệnh nhân đã Open triệu chứng thì không có cách nào cứu chữa. Vì vậy, cách duy nhất để chữa trị là tiêm vắc-xin trước khi triệu chứng Open .Lưu ý : tuyệt đối không tự tìm cách chữa trị bằng thuốc đông y hoặc tây y, thuốc nam, lá thuốc … vì không có tính năng. Khi bị động vật hoang dã nghi bị dại cắn, phải đến ngay cơ sở y tế để thực thi theo hướng dẫn của bác sỹ .

Lịch sử vắc-xin phòng dại[sửa|sửa mã nguồn]

Trong những năm 1880, phần đông dân số châu Âu sống ở những vùng nông thôn, nơi tiếp xúc với động vật hoang dã hoàn toàn có thể mang mầm bệnh dại, gồm có chó, mèo, chồn, dơi và chuột. Người dân thành phố cũng không bảo đảm an toàn trước căn bệnh này. Chó mèo và chuột đi lạc hoàn toàn có thể mang bệnh dại. Nếu bị chó, mèo dại cắn thì căn bệnh là vô phương cứu chữa, người nhiễm bệnh chắc như đinh sẽ chết .Nhà khoa học Louis Pasteur đã dành 5 năm, từ 1880 đến 1885, để nghiên cứu bệnh này. Pasteur dùng tủy sống của thỏ mắc bệnh dại để lấy mầm bệnh dại và nuôi mầm bệnh này qua nhiều thể hệ khác nhau ( thời đó người ta chưa mày mò ra virus nên Pasteur chỉ gọi chung chung là ” mầm bệnh ” ). Sau quy trình này, mầm bệnh thu được đã giảm độc lực rất nhiều so với chủng virus dại khởi đầu. Virus này hoàn toàn có thể không gây bệnh do đã giảm độc lực nhưng vẫn hoàn toàn có thể còn giữ được tính kháng nguyên hoàn toàn có thể kích thích hệ miễn dịch sản xuất kháng thể chống lại bệnh .

Vắc-xin ngừa bệnh dại đầu tiên trên cơ sở virus giảm độc lực này đã được Pasteur sử dụng vào ngày 6 tháng 7 năm 1885 ở một bé trai tên là Joseph Meister, người bị chó cắn trước đó. Thử nghiệm đã thành công, đây là một thành quả vang dội của Pasteur cũng như của nền y khoa thế giới.

Trong năm sau đó, Louis Pasteur và nhóm của ông đã thực thi hơn 350 lần tiêm, nhưng không phải toàn bộ đều hiệu suất cao. Sau này, người ra mới mày mò ra rằng vắc xin phòng bệnh dại cần phải tiêm kịp thời càng sớm càng tốt, vì kháng thể chỉ Open sau khi tiêm vắc-xin khoảng chừng 10 ngày, còn nếu người bệnh đã Open triệu chứng thì họ sẽ chỉ còn sống được khoảng chừng 2 – 10 ngày nữa, lúc đó thì việc tiêm vắc-xin sẽ không còn công dụng nữa ( vì người bệnh đã chết trước khi vắc-xin kịp tạo ra công dụng ) .

Cơ chế phòng bệnh bệnh dại bằng vắc xin[sửa|sửa mã nguồn]

Virus dại nhân lên trong cơ gần nơi bị nhiễm cho đến khi có đủ nồng độ nhiễm vào hệ thần kinh TW. Kháng thể thụ động có tính năng trung hòa bớt virus, làm giảm nồng độ virus. Vắcxin phòng ngừa có tính năng bảo vệ sau 2-8 tuần .

Các loại vắcxin[sửa|sửa mã nguồn]

Tất cả những vắcxin dùng cho người đều chứa virus dại bất hoạt. Vắcxin chế từ nuôi cấy tế bào có lợi thế hơn vắcxin chế từ mô thần kinh vì ít gây phản ứng phụ .

1. Vắcxin tế bào lưỡng bội người.
2. Vắcxin dại hấp thụ
3. Vắcxin tế bào phôi gà tinh chế
4. Vắcxin mô thần kinh
5. Vắcxin phôi vịt
6. Các virus sống giảm độc lực

Các loại kháng thể dại[sửa|sửa mã nguồn]

1. Globudin miễn dịch kháng dại của người: Là một gamma globulin có tính miễn dịch cao, điều chế từ huyết tương người với ethanol lạnh. Globulin này ít gây phản ứng phụ hơn huyết thanh ngựa kháng dại.
2. Huyết thanh ngựa kháng dại: Là huyết thanh được cô đặc từ ngựa có đáp ứng miễn dịch tốt với virus dại. Đến nay huyết thanh ngựa kháng dại vẫn được dùng ở những nơi không có glubulin miễn dịch kháng dại của người.

Xử lý vết thương[sửa|sửa mã nguồn]

1. Rửa thật kỹ vết thương bằng nước sạch hoặc xà phòng đặc 20%
2. Bôi chất sát khuẩn: cồn iod đậm đặc
3. Không khâu vết thương
4. Gây tê tại chỗ cạnh vết thương (chủ yếu bằng procain) để ngăn cản sự tiến triển của virus.

Source: https://mindovermetal.org
Category: Wiki là gì