Biến đổi khí hậu – Wikipedia tiếng Việt

Biến đổi khí hậu Trái Đất là sự thay đổi của hệ thống khí hậu gồm khí quyển, thủy quyển, sinh quyển, thạch quyển, băng quyển hiện tại và trong tương lai bởi các nguyên nhân tự nhiên và nhân tạo trong một giai đoạn nhất định tính bằng thập kỷ hay hàng triệu năm. Sự biển đổi có thể là thay đổi thời tiết bình quân hay thay đổi sự phân bố các sự kiện thời tiết quanh một mức trung bình. Sự biến đổi khí hậu có thế giới hạn trong một vùng nhất định hay có thể xuất hiện trên toàn Địa Cầu.
Trong những năm gần đây, đặc biệt trong ngữ cảnh chính sách môi trường, biến đổi khí hậu thường đề cập tới sự thay đổi khí hậu hiện nay, được gọi chung bằng hiện tượng nóng lên toàn cầu.
Nguyên nhân chính làm biến đổi khí hậu Trái Đất là do sự gia tăng các hoạt động tạo ra các chất thải khí nhà kính, các hoạt động khai thác quá mức các bể hấp thụ và bể chứa khí nhà kính như sinh khối, rừng, các hệ sinh thái biển, ven bờ và đất liền khác.

Giải thích thuật ngữ[sửa|sửa mã nguồn]

Khu tọa lạc biến đổi khí hậu ở đường hoa Nguyễn Huệ. Cụm cảnh cây khô cằn, sỏi đá nhằm mục đích nhắc nhở mọi người chăm sóc hơn về việc biến đổi khí hậu

Định nghĩa chung nhất cho sự biến đổi khí hậu là sự thay đổi các đặc điểm mang tính thống kê của hệ thống khí hậu khi xét đến những chu kỳ dài hoặc hàng thập kỷ hoặc lâu hơn, mà không kể đến các nguyên nhân.[1][2] Theo đó, những thay đổi bất thường trên những chu kỳ ngắn hơn một vài thập kỷ, như El Niño, không thể hiện sự thay đổi khí hậu.

Thuật ngữ này nhiều lúc được sử dụng để nhắc đến những trường hợp đặc biệt quan trọng của biến đổi khí hậu do ảnh hưởng tác động của hoạt động giải trí con người ; ví dụ, trong Công ước Khung của Liên hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu ( United Nations Framework Convention on Climate Change ) định nghĩa biến đổi khí hậu là ” là sự đổi khác của khí hậu mà hoặc trực tiếp hoặc gián tiếp do ảnh hưởng tác động của hoạt động giải trí con người dẫn đến đổi khác thành phần khí quyển toàn cầu và ngoài những là những biến thiên tự nhiên của khí hậu được quan sát trên một chu kỳ luân hồi thời hạn dài. ” [ 3 ] Trong định nghĩa cuối biến hóa khí hậu đồng nghĩa tương quan với ấm lên toàn cầu .
Những tác nhân hoàn toàn có thể làm cho sự biến đổi khí hậu Open là đổi khác bức xạ khí quyển, gồm có những quy trình như biến đổi bức xạ mặt trời, độ lệch quỹ đạo của Trái Đất, quy trình xây đắp núi, xây đắp trôi dạt lục địa và sự biến hóa nồng độ khí nhà kính. Nhiều phản ứng khác nhau của thiên nhiên và môi trường về biến đổi khí hậu hoàn toàn có thể tăng cường hoặc giảm bớt những biến đổi khởi đầu. Một số thành phần của mạng lưới hệ thống khí hậu, ví dụ điển hình như những đại dương và chỏm băng, phản ứng chậm với biến đổi bức xạ mặt trời vì khối lượng lớn. Do đó, mạng lưới hệ thống khí hậu hoàn toàn có thể mất hàng thế kỷ hoặc lâu hơn để phản ứng trọn vẹn với những biến đổi từ bên ngoài .

Cơ chế ảnh hưởng tác động từ bên trong[sửa|sửa mã nguồn]

Thay đổi ở đại dương[sửa|sửa mã nguồn]

Đại dương là một nền tảng của hệ thống khí hậu. Những dao động ngắn hạn (vài năm đến vài thập niên) như El Niño, dao động thập kỷ Thái Bình Dương (Pacific decadal oscillation), và dao động bắc Đại Tây Dương (North Atlantic Installation), và dao động Bắc Cực (Arctic oscillation), thể hiện khả năng dao động hậu hơn là thay đổi khí hậu. Trong khoảng thời gian dài hơn, những thay đổi đối với các quá trình diễn ra trong đại dương như hoàn lưu muối nhiệt đóng vai trò quan trọng trong sự tái phân bố nhiệt trong đại dương trên thế giới.

Cơ chế ảnh hưởng tác động từ bên ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Thay đổi quỹ đạo[sửa|sửa mã nguồn]

Những biến đổi nhỏ về quỹ đạo Trái Đất gây ra những biến hóa về sự phân bổ nguồn năng lượng mặt trời theo mùa trên bề mặt Trái Đất và cách nó được phân bổ trên toàn cầu. Đó là những đổi khác rất nhỏ theo nguồn năng lượng mặt trời trung bình hàng năm trên một đơn vị chức năng diện tích quy hoạnh ; nhưng nó hoàn toàn có thể gây biến đổi can đảm và mạnh mẽ về sự phân bổ những mùa và địa lý. Có 3 kiểu biến hóa quỹ đạo là biến hóa quỹ đạo lệch tâm của Trái Đất, đổi khác trục quay, và tiến động của trục Trái Đất. Kết hợp những yếu tố trên, chúng tạo ra những chu kỳ luân hồi Milankovitch, là những yếu tố ảnh hưởng tác động can đảm và mạnh mẽ đến khí hậu và mối đối sánh tương quan của chúng với những chu kỳ luân hồi băng hà và gian băng, [ 4 ] quan hệ của chúng với sự tăng trưởng và thoái lui của Sahara, [ 4 ] và so với sự Open của chúng trong những địa tầng. [ 5 ]

Hiện tượng núi lửa[sửa|sửa mã nguồn]

Núi lửa là một quy trình luân chuyển vật chất từ vỏ và lớp phủ của Trái Đất lên mặt phẳng của nó. Phun trào núi lửa, mạch nước phun, và suối nước nóng, là những ví dụ của những quy trình đó giải phóng khí núi lửa và hoặc những hạt bụi vào khí quyển .

Phun trào đủ lớn để ảnh hưởng đến khí hậu xảy ra trên một số lần trung bình mỗi thế kỷ, và gây ra làm mát (bằng một phần ngăn chặn sự lây truyền của bức xạ mặt trời đến bề mặt Trái Đất) trong thời gian một vài năm. Các vụ phun trào của núi lửa Pinatubo vào năm 1991, là vụ phun trào núi lửa lớn thứ hai trên mặt đất của thế kỷ XX [6] (sau vụ phun trào năm 1912 của núi lửa Novarupta[7]) ảnh hưởng đến khí hậu đáng kể. Nhiệt độ toàn cầu giảm khoảng 0,5 °C (0.9 °F). Vụ phun trào của núi Tambora năm 1815 đã khiến không có một mùa hè trong một năm.[8] Phần lớn các vụ phun trào lớn hơn xảy ra chỉ một vài lần mỗi trăm triệu năm, nhưng có thể gây ra sự ấm lên toàn cầu và tuyệt chủng hàng loạt.[9]

Núi lửa cũng là một phần của chu kỳ luân hồi carbon lan rộng ra. Trong khoảng chừng thời hạn rất dài ( địa chất ), chúng giải phóng khí cacbonic từ lớp vỏ Trái Đất và lớp phủ, chống lại sự hấp thu của đá trầm tích và bồn địa chất khác dioxide carbon. Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ ước tính rằng những hoạt động giải trí của con người tạo ra nhiều hơn 100 – 300 lần số lượng khí carbon dioxide phát ra từ núi lửa. [ 10 ]

Kiến tạo mảng[sửa|sửa mã nguồn]

Qua hàng triệu năm, sự hoạt động của những mảng làm tái sắp xếp những lục địa và đại dương trên toàn cầu đồng thời hình thành lên địa hình mặt phẳng. Điều này hoàn toàn có thể tác động ảnh hưởng đến những kiểu khí hậu khu vực và toàn cầu cũng như những dòng tuần hoàn khí quyển-đại dương. [ 11 ]Vị trí của những lục địa tạo nên hình dạng của những đại dương và ảnh hưởng tác động đến những kiểu dòng chảy trong đại dương. Vị trí của những biển đóng vai trò quan trọng trong việc trấn áp sự truyền nhiệt và nhiệt độ trên toàn cầu và hình thành nên khí hậu toàn cầu. Một ví dụ về tác động ảnh hưởng của xây đắp đến sự tuần hoàn trong đại dương là sự hình thành eo đất Panama cách đây khoảng chừng 5 triệu năm, đã làm dừng sự trộn lẫn trực tiếp giữa Đại Tây Dương và Thái Bình Dương. Đều này có tác động ảnh hưởng rất can đảm và mạnh mẽ đến những chính sách động lực học của đại dương của hải lưu Gulf Stream và đã làm cho bắc bán cầu bị phủ băng. [ 12 ] [ 13 ] Trong suốt kỷ Cacbon, khoảng chừng 300 đến 365 triệu năm trước, hoạt động giải trí thiết kế mảng hoàn toàn có thể đã làm tích trữ một lượng lớn cacbon và làm tăng băng hà. [ 14 ] Các tín hiệu địa chất cho thấy những kiểu tuần hoàn ” gió mùa lớn ” ( megamonsoonal ) trong suốt thời hạn sống sót của siêu lục địa Pangaea, và từ quy mô khí hậu người ta cho rằng sự sống sót của siêu lục địa đã dẫn đến việc hình thành gió mùa. [ 15 ]

Tác động từ con người[sửa|sửa mã nguồn]

2 trong khí quyển

Gia tăng lượng khí COtrong khí quyển

Trong thực trạng biến đổi khí hậu, những yếu tố nhân sinh cũng ảnh hưởng tác động đến khí hậu. Quan điểm khoa học về biến đổi khí hậu được nhiều người chấp thuận đồng ý là ” khí hậu đang đổi khác và những biến hóa này một phần nhiều do tác động ảnh hưởng của con người. ” [ 16 ] Việc chạy đua những tăng trưởng công nghệ tiên tiến, con người đã biến hệ sinh thái thích nghi vốn có, thành một quốc tế mà hệ sinh thái động vật hoang dã và thực vật từ từ thu hẹp. Một số loài đã trọn vẹn biến mất, và một số ít có rủi ro tiềm ẩn tuyệt chủng, sông ngòi bị ngăn đập. Rác và chất thải nhựa do con người thải ra cũng góp thêm phần ô nhiễm, và khí thải từ những lò phản ứng hạt nhân. Do đó, những cuộc đàm đạo đang hướng vào 2 cách, một là giảm tác động ảnh hưởng của con người và tìm cách thích nghi với sự biến đổi đã từng xảy ra trong quá khứ [ 17 ] và được dự kiến xảy ra trong tương lai. [ 18 ]Vấn đề được chăm sóc nhất trong yếu tố nhân sinh là việc tăng thêm lượng khí CO2 do đốt nguyên vật liệu hóa thạch, tạo thành những sol khí sống sót trong khí quyển và sản xuất xi-măng. Các yếu tố khác như sử dụng đất, sự suy giảm ôzôn [ 19 ] và phá rừng, cũng góp thêm phần quan trọng làm tác động ảnh hưởng đến khí hậu, vi khí hậu .

Bằng chứng khoa học[sửa|sửa mã nguồn]

Dấu hiệu của sự đổi khác khí hậu được lấy từ nhiều nguồn khác nhau hoàn toàn có thể được sử dụng để tái hiện lại khí hậu trong quá khứ. Những ghi chép toàn cầu hoàn hảo mang tính hài hòa và hợp lý về nhiệt độ mặt phẳng mở màn được ghi nhận từ giữa sau thế kỷ XIX. Đối với những quá trình trước đây, hầu hết đều là tín hiệu ghi nhận gián tiếp – biến đổi khí hậu được suy ra từ những đổi khác proxy, những tác nhân phản ánh khí hậu như thảm thực vật, lõi băng, [ 20 ] khí hậu thực vật, đổi khác mực nước biển và địa chất sông băng .

Dấu hiệu từ lịch sử vẻ vang và khảo cổ[sửa|sửa mã nguồn]

Biến đổi khí hậu trong thời hạn gần đây hoàn toàn có thể được ghi nhận từ những biến đổi tương ứng về những kiểu định cư và nông nghiệp. [ 21 ] Dấu hiệu khảo cổ học, lịch sử vẻ vang thành văn và lịch sử dân tộc truyền miệng hoàn toàn có thể cung ứng hiểu biết về những biến đổi khí hậu trong quá khứ. Những ảnh hưởng tác động của biến đổi khí hậu cũng có liên hệ với sự sụp đổ của những nền văn minh. [ 21 ]
Sông băng Baltoro ở Bắc Pakistan, một trong những sông băng dài nhất quốc tế . Biểu đồ sự suy giảm độ dày của sông băng trên quốc tế .Sông băng được xem là một trong những đối tượng người tiêu dùng dự báo nhạy cảm nhất của biến đổi khí hậu. [ 22 ] Kích thước của sông băng được xác lập bởi sự cân đối giữa lượng tuyết hòa vào và lượng tuyết tan ra. Khi nhiệt độ ấm lên, chiều dài sông băng lùi dần, trừ khi lượng tuyết tăng lên đủ bù vào lượng băng bị tan chảy ; việc này cũng đúng cho điều ngược lại .Sông băng lan rộng ra hơn và thu hẹp lại do sự biến hóa của tự nhiên lẫn sự tác động ảnh hưởng từ bên ngoài. Sự biến hóa về nhiệt độ, lượng tuyết rơi, lượng nước nằm giữa và dưới lớp băng hoàn toàn có thể mang đặc thù quyết định hành động đến biến đổi của sông băng trong một khoảng chừng thời hạn đặc biệt quan trọng. Do đó, một sông băng vốn hình thành từ nhiều sông băng nhỏ khác nhau phải tốn trung bình hàng thế kỉ hoặc thậm chí còn lâu hơn để tan ra bởi ảnh hưởng tác động của những biến đổi thời gian ngắn của vùng. Chính vì thế, lịch sử dân tộc sông băng tiềm ẩn trong mình nó những thông tin có tương quan đến biến đổi khí hậu .Việc tích lũy tài liệu theo dõi và nhìn nhận sông băng trên quốc tế đã được triển khai từ những năm 1970, bắt đầu hầu hết dựa vào những bức ảnh trên không và map, nhưng ngày này nhờ vào vào những vệ tinh nhiều hơn. Việc nhìn nhận phối hợp này được thực thi với hơn 100.000 sông băng bao trùm một diện tích quy hoạnh khoảng chừng 240.000 km2, và ước tính sơ bộ cho thấy lượng băng bao trùm còn lại là khoảng chừng 445.000 km2. Tổ chức Giám sát Sông băng Thế giới ( WGMS ) thu thập dữ liệu hàng năm về mức độ lùi dần của sông băng và sự cân đối lượng sông băng. Từ những tài liệu này hoàn toàn có thể nhận thấy sông băng trên toàn quốc tế đã thu hẹp đáng kể, với sự lùi dần mạnh của những sông băng trong những năm 1940, có điều kiện kèm theo không thay đổi hoặc tăng trưởng trong những năm 1920 và 1970, và một lần nữa khởi đầu giảm từ giữa những năm 1980 đến nay. [ 23 ]Những quy trình biến đổi khí hậu lớn nhất từ giữa sau thế Pliocen ( khoảng chừng 3 triệu năm trước ) thuộc những chu kỳ luân hồi băng hà và gian băng. Giai đoạn gian băng lúc bấy giờ ( thế Holocen ) đã lê dài khoảng chừng 11.700 năm. [ 24 ] Do băng lục địa và mực nước biển được định hình do đổi khác quỹ đạo, những phản ứng như tăng hoặc giảm những dải băng lục địa và đổi khác mực nước biển tạo nên khí hậu. Tuy nhiên, những thay đổi khác, gồm có sự kiện Heinrich, sự kiện Dansgaard-Oeschger và Younger Dryas, là dẫn chứng cho biết sự biến đổi băng cũng hoàn toàn có thể tác động ảnh hưởng đến khí hậu mà không tương quan gì đến ảnh hướng của quỹ đạo .Sông băng để lại sau nó băng tích có chứa những chất giá trị – hoàn toàn có thể truy ngược để xác lập được tuổi, gồm có chất hữu cơ, thạch anh, và Kali – ghi lại những quy trình tiến độ sông băng tiến triển và rút lui. Tương tự, bằng những kỹ thuật địa lý đặc biệt quan trọng điều tra và nghiên cứu tro núi lửa, người ta hoàn toàn có thể xác lập được sự giảm diện tích quy hoạnh bao trùm của sông băng qua việc xác lập thời hạn lắng xuống của đất hoặc những lớp riêng không liên quan gì đến nhau của tephra – một loại tro núi lửa phun ra từ một vụ nổ .
Sự biến hóa về loài đại diện thay mặt, sự phân bổ và mức độ bao trùm của những thảm thực vật hoàn toàn có thể xảy ra do biến đổi khí hậu, điều này rất dễ nhận thấy. Trong bất kể trường hợp nào, một sự biến hóa khí hậu nhẹ cũng hoàn toàn có thể dẫn đến tăng lượng mưa hoặc tuyết và tăng mức ấm cúng, dẫn đến tăng trưởng thực vật được cải tổ và kéo theo việc hấp thụ nhiều CO2 trong không khí hơn. Tuy nhiên, những biến hóa triệt để hơn, mức độ lớn hơn hay vận tốc xảy ra nhanh hơn cũng hoàn toàn có thể dẫn đến ảnh hưởng tác động lớn lên thực vật, nhiều loài nhanh gọn biến mất và trong mốt số trường hợp hoàn toàn có thể xảy ra hiện tượng kỳ lạ sa mạc hoá. [ 25 ]
Các thông tin từ việc nghiên cứu và phân tích phần lõi băng khoan từ một khối băng như khối băng Nam Cực, hoàn toàn có thể được sử dụng để cho thấy mối liên hệ giữa nhiệt độ và biến đổi mực nước biển toàn cầu. Không khí bị mắc kẹt ở dạng khủng hoảng bong bóng trong băng cũng hoàn toàn có thể cho biết những biến đổi nồng độ CO2 trong khí quyển từ quá khứ xa xôi, trước khi chịu tác động ảnh hưởng từ môi trường tự nhiên văn minh. Nghiên cứu những lõi băng sẽ đưa ra được những chỉ số quan trọng về sự biến hóa lượng CO2 qua hàng ngàn năm, và liên tục cung ứng những thông tin có giá trị về sự khác nhau giữa điều kiện kèm theo không khí cổ xưa và tân tiến .

Khí hậu thực vật[sửa|sửa mã nguồn]

Vân gỗ của cây .Khí hậu thực vật là ngành nghiên cứu và phân tích những dạng vòng gỗ tăng trưởng của cây từ đó xác lập biến đổi khí hậu từng xảy ra trong quá khứ. Những vòng lớn và dày cho biết cây đã trải qua tiến trình tăng trưởng đủ nước và phì nhiêu. Trong khi những vòng mỏng dính, hẹp bộc lộ thời hạn cây hưởng lượng mưa thấp hơn và điều kiện kèm theo lý tưởng để tăng trưởng cũng kém hơn .

Phân tích phấn hoa[sửa|sửa mã nguồn]

Hình ảnh qua kính hiển vi điện tử của hạt phấn hoa từ nhiều loại thực vật phổ cập .Phân tích phấn hoa là bộ môn khoa học văn minh điều tra và nghiên cứu về nghành nghề dịch vụ hóa thạch ở size tế bào, gồm có cả phấn hoa. Phân tích phấn hoa được sử dụng để suy ra sự phân bổ địa lý của những loài thực vật từng đổi khác theo điều kiện kèm theo khí hậu khác nhau. Những nhóm thực vật khác nhau có hình dạng và cấu trúc mặt phẳng phấn hoa rất đặc trưng. Do lớp ngoài của phấn hoa được cấu thành từ một lớp vật liệu có tính đàn hồi rất cao nên đã ngăn ngừa cho phần bên trong bị hư hại. Sự đổi khác trong những loại phấn hoa được tìm thấy từ những lớp trầm tích khác nhau – trong những hồ, đầm lầy hay vùng châu thổ – cho biết những biến hóa ở quốc tế thực vật. Những biến hóa này thường là tín hiệu của biến đổi khí hậu. [ 26 ] [ 27 ] Ví dụ như những điều tra và nghiên cứu về chiêu thức nghiên cứu và phân tích phấn hoa đã được sử dụng để theo dõi sự đổi khác ở những mẫu thực vật trong suốt kỷ băng hà thứ tư, [ 28 ] và đặc biệt quan trọng là trong thời kì băng giá nhất của kỉ băng hà sau cuối. [ 29 ]
Một số loài bọ cánh cứng .

Những loài bọ cánh cứng còn sót lại sống chủ yếu tại những vùng nước ngọt và trầm tích đất đai. Các loài bọ cánh cứng khác không có xu hướng được tìm thấy trong những điều kiện khí hậu khác nhau. Do giống bọ cánh cứng rất đa dạng với số lượng lớn và có cấu trúc di truyền không thay đổi đáng kể qua hàng ngàn năm, việc nghiên cứu dựa trên những loài bọ cánh cứng khác nhau sẽ đem lại kiến thức về phạm vi khí hậu hiện tại, xác định được tuổi của các trầm tích còn sót lại, từ đó có thể suy ra điều kiện khí hậu trong quá khứ.[30]

Thay đổi mực nước biển[sửa|sửa mã nguồn]

Sự biến hóa mực nước biển toàn cầu trong nhiều thế kỷ qua đã được ước tính bằng cách sử dụng những máy đo thủy triều, những số liệu đo được so sánh trong thời hạn dài để đưa ra một mực nước trung bình dài hạn. Gần đây hơn, máy đo độ cao – tích hợp với sự xác định đúng mực của những quỹ đạo vệ tinh – đã cung ứng một giải pháp đo sự đổi khác mực nước biển toàn cầu cải tổ hơn. [ 31 ] Trước khi những công cụ đo lường và thống kê máy móc được đưa vào sử dụng, những nhà khoa học đã xác lập độ cao mực nước biển trải qua những dấu vết trên những rặng sinh vật biển, những lớp trầm tích ven biển, trên thềm biển, hạt trong đá vôi và những di tích lịch sử khảo cổ còn sót lại gần bờ biển. Các phương pháp định tuổi có nhiều ưu điểm là chiêu thức urani-thori và cacbon phóng xạ, còn phương pháp định tuổi hạt nhân thiên hà đôi khi được vận dụng để xác lập tuổi những mặt phẳng ( thềm ) đã trải qua sự giảm mực nước biển .

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://mindovermetal.org
Category: Wiki là gì