Giới thiệu
Rối loạn lưỡng cực ( Bipolar disorders – RLLC ), hay còn được biết đến với tên gọi bệnh hưng – trầm cảm, là một loại bệnh lý tinh thần khá thường gặp trong xã hội văn minh. Biểu hiện đặc trưng thường thấy của bệnh là sự đổi khác rõ ràng tâm trạng, cảm hứng, hành vi cũng như năng lượng cá thể. Những biến hóa này diễn tiến theo từng quá trình. Khi người mắc RLLC trong trạng thái hưng cảm ( mania ) bộc lộ quá mức những cảm xúc hoan hỉ, vui tươi, hào hứng. trái lại, khi người bệnh trong quy trình tiến độ trầm cảm ( depression ) sẽ rơi vào thực trạng trầm uất, buồn chán, lạnh nhạt. Đôi khi, một tiến trình gồm có biểu lộ của cả hai trạng thái hưng cảm và trầm cảm ( trạng thái hỗn hợp – mixed state ) .
Chứng RLLC thường được mở màn bằng một quá trình trầm cảm. Giai đoạn hưng cảm sau đó đó thường chỉ đến sau vài tháng, thậm chí còn vài năm sau. Nhiều trường hợp Open cùng lúc với trầm cảm trong trạng thái hỗn hợp hoặc sau quá trình thông thường không có triệu chứng ( Stober et al., 1995 )
Bạn đang đọc: Thế nào là rối loạn lưỡng cực (Bipolar disorders)?
Bệnh hưng – trầm cảm được chia làm 3 loại với những đặc thù về thời hạn, chu kỳ luân hồi và mức độ cảm hứng khác nhau : RLLC loại I, II và Cyclothymia .
- RLLC loại I:
Bệnh nhân trải qua cả 2 mức độ trạng thái cảm hứng hưng phấn và trầm cảm rõ ràng. Thời gian diễn tiến của cả 2 quy trình tiến độ này tương đối đồng đều
- RLLC loại II:
Người mắc có thời hạn rơi vào trạng thái trầm cảm lâu hơn và liên tục hơn so với loại I. Ngoài ra, xúc cảm hưng phấn chỉ ở mức nhẹ ( hypo-mania ) chứ không biểu lộ rõ ràng. Đây là loại RLLC nguy hại, tỉ lệ người tự sát hoặc có dự tính tự sát cao hơn so với 2 loại còn lại .
- Cyclothymia:
Dạng hưng – trầm cảm nhẹ hơn loại I và II ( dưới ngưỡng RLLC ). Các bộc lộ biến hóa cảm hứng, hành vi của người mắc không rõ ràng, khó phát hiện. Người mắc không trọn vẹn cảm nhận rõ cảm xúc thực sự hưng phấn hay trầm cảm. Ước tính có khoảng chừng từ 15 – 50 % những ca bị chứng Cyclothymia tiến triển thành RLLC loại I hoặc II .
Tỉ lệ người mắc chứng RLLC tại Mĩ vào khoảng chừng 3 % trên tổng dân số. Con số này rơi vào tầm 1 % tại những vương quốc khác. Đa phần những ca phát hiện ra triệu chứng vào độ tuổi từ 15 đến 25. Nhìn chung, tỉ lệ mắc RLLC gồm có cả 3 dạng ở nam và nữ là như nhau. Tuy vậy, phái nữ có khuynh hướng chịu trầm cảm nhiều hơn ( loại II ), trạng thái hưng cảm thấp hơn so với phái mạnh .
Nguy cơ dẫn đến tự tử ở những người mắc chứng RLLC khá cao ở mức 6 % trong vòng 20 năm trở lại đây. Tỉ lệ tự hủy hoại, hành hạ bản thân còn đáng lo lắng hơn với 30 – 40 % trên tổng số những ca xác nhận ( Anderson et al., 2012 )
Nguyên nhân
Theo điều tra và nghiên cứu của những chuyên viên thì nguyên do gây RLLC thường không đến từ một yếu tố đơn lẻ mà là ảnh hưởng tác động tổng hợp. Cho đến nay, người ta phát hiện ra 3 yếu tố chính ảnh hưởng tác động đến quy trình tăng trưởng bệnh .
- Yếu tố di truyền: nghiên cứu trên những cặp sinh đôi chỉ ra rằng có 1 sự “ đóng góp đáng kể về mặt di truyền” của gen đối với chứng RLLC. Những người có quan hệ huyết thống với người mắc RLLC thường có nguy cơ cao mắc bệnh. Một nghiên cứu bởi nhóm các nhà khoa học trên toàn thế giới được đăng trên tạp chí Neuron chỉ ra rằng một số sao chép biến thể hiếm và sự dị thường trong trình tự sắp xếp cấu trúc của DNA đóng vai trò quan trọng dẫn đến chứng RLLC.
- Đặc điểm sinh học: Một số nhà nghiên cứu cho rằng bệnh nhân mắc chứng hưng- trầm cảm có những điểm khác biệt đáng kể trong cấu trúc não bộ. Đây là nhận định ban đầu cần có thời gian kiểm chứng và tìm ra lí do giải thích xác đáng.
Ngoài ra, sự mất cân đối hóa chất truyền dẫn thần kinh ( neurotransmitter ) tác động ảnh hưởng trực tiếp đến những loại rối loạn cảm hứng mà RLLC là một trong số đó. Chất dẫn truyền thần kinh gồm có serotonin, norepinephrine và dopamine .
- Yếu tố môi trường: Tình trạng bị lạm dụng, căng thẳng thần kinh kéo dài cũng như những cú shock tâm lí có thể dẫn đến chứng RLLC. Những tổn thương tâm lí lớn như mất người thân, mất công việc, li dị, biến cố trong gia đình ảnh hưởng lớn đến các rối loạn cảm xúc.
Những điều tra và nghiên cứu gần đây còn phát hiện ra một số ít rủi ro tiềm ẩn mắc RLLC cho trẻ nếu thai phụ bị cảm cúm trong quy trình thai kì. ( Parboosing et al., 2013 )
Rối loạn lưỡng cực ảnh hưởng đến cuộc sống
Người bị RLLC thường có xu thế lạm dụng rượu bia và sử dụng những loại hóa chất kích thích, thuốc ngủ như một “ cứu cánh ” cho thực trạng suy giảm giấc ngủ .
Do sự rối loạn cảm hứng nên người mắc RLLC thường khó duy trì những mối quan hệ xã hội, nhiều khi bị mọi người xung quanh xa lánh, coi thường .
Ngoại trừ những quy trình tiến độ hưng phấn, người mắc RLLC hoàn toàn có thể đạt được những cải tiến vượt bậc thì khi rơi vào quá trình trầm cảm, hiệu suất thao tác, học tập đều sa sút rõ ràng, hậu quả của sự suy giảm trí nhớ cũng như khó tập trung chuyên sâu, quyết định hành động thiếu đúng mực .
Như đã đề cập phần trên, tiến trình hưng cảm, người bệnh liên tục cảm thấy sáng sủa thái quá dẫn đến việc phung phí, tiêu pha, shopping vô độ. Họ cũng rất dễ bị kích động bởi những tác nhân bên ngoài “ trái với ” dự tính của họ. Suy nghĩ chớp nhoáng, thiếu xem xét để lại nhiều hậu quả đến đời sống .
trái lại, khi quá trình trầm cảm khởi đầu, sự buồn chán, bi quan làm người mắc RLLC mất đi những nụ cười, sở trường thích nghi thường vẫn có khi thông thường. Họ thuận tiện từ bỏ khi gặp khó khăn vất vả và tệ hơn nữa, dự tính tự hủy hoại bản thân, tự sát luôn thường trực trong tâm lý họ .
Thông tin thêm
Vincent van Gogh ( 1853 – 1890 ), danh họa người Hà Lan thuộc phe phái hậu ấn tượng với nhiều tác phẩm nổi tiếng như Đêm đầy sao ( Starry night ), Hoa hướng dương, Hoa diên vĩ ( Les Iris ) … Rất nhiều những tác phẩm để đời của ông được triển khai trong 2 năm cuối đời, cũng là thời hạn ông lâm vào thực trạng khủng hoảng cục bộ niềm tin trầm trọng. Nhiều biểu lộ của ông được ghi chép lại như chứng hoang tưởng, liên tục gặp ảo giác, hành hạ bản thân ( self-harm – tự cắt phần dưới cánh tay ). Nhiều giả định cho rằng ông bị rối loạn cảm hứng, trong đó không loại trừ trường hợp RLLC. Tác phẩm Đêm đầy sao được hoàn thành xong trong thời hạn ông được chữa trị trong bệnh viện tinh thần tu viện Saint Rémy ( 6/1889 ) .
Một vĩ nhân khác là cố thủ tướng Anh Sir Winston Churchill ( 1874 – 1965 ) cũng được biết đến với kỉ lục khác thường khi hoàn thành xong bộ sách khảo cứu “ Lịch sử dân tộc bản địa nói tiếng Anh ” ( A History of the English Speaking peoples ). Chính tác phẩm này đã đem lại cho ông giải Nobel văn học năm 1953. Winston Churchill để lại tới 15 tấn tài liệu cá thể, phần lớn trong số đó là những bài viết, bài báo, 43 bộ tác phẩm dài với 72 cuốn .
Vị cố thủ tướng Anh có những đặc thù tâm lí dễ nhận thấy của người mắc RLLC. Trong một số ít quy trình tiến độ nhất định, Churchill được miêu tả lại là một con người khá lập dị. Ông có thói quen thức dậy từ 8 giờ sáng và thao tác cho đến tận 4 rưỡi sáng ngày hôm sau. Winston Churchill còn nổi tiếng với năng lực độc thoại dài đến hơn 4 tiếng đồng hồ đeo tay. Trong những mối quan hệ cá thể, ông tỏ ra là một con người lấn lướt. Khi đề cập đến yếu tố cuộc chiến tranh, Churchill thường miêu tả sự hào hứng của ông như “ cuộc chiến vẻ vang ” hay “ cuộc chiến tranh là việc thường tình của người đàn ông ”. ( 1 )
Tuy vậy, cuộc sống ông đã có những quá trình trầm cảm mà ông gọi đó là “ Chó đen – Black Dog ”. Trong nhiều bài viết, ông có đề cập đến trạng thái suy sụp của mình .
“ Tôi không thích đứng gần sát sảnh ga khi tàu ( tàu biển ) sắp tới gần. Tôi thích đứng lại phía sau và nếu hoàn toàn có thể có một trụ chắn giữa tôi và toa tàu. Tôi không thích ở thành tàu và nhìn xuống dưới nước. Một hành vi thứ hai nào đó hoàn toàn có thể chấm hết toàn bộ. Một vài giọt vô vọng … ” ( 2 )
Những nhân vật nổi tiếng, tiếp tục chịu áp lực đè nén với tiếp thị quảng cáo, công chúng là đối tượng người tiêu dùng dễ mắc chứng rối loạn xúc cảm. Không ít những diễn viên, ca sĩ nổi tiếng đã thừa nhận rằng mình bị RLLC. Có thể kể ra nhiều cái tên khá quen thuộc như Robert Downey Jr., Steven Fry, Mel Gibson, Axl Rose ( Guns n ’ Roses ), Kurt Cobain ( Nirvana ) …
Điều trị chứng Rối loạn lưỡng cực
Liệu pháp Lithium
Xem thêm: Tứ niệm xứ – Wikipedia tiếng Việt
Thông thường, RLLC không điều trị bằng những loại thuốc chống trầm cảm bởi những loại thuốc này gây ra sự đổi khác nhanh hơn là không thay đổi lại cảm hứng của bệnh nhân. Lithium bicarbonate ( thường gọi tắt là Lithium ) được dùng với những biến hóa khí sắc ở mức độ nhẹ. Kết quả điều tra và nghiên cứu chứng tỏ độ hiệu suất cao trong quy trình điều trị, giảm nguy cơ tự sát ở người bệnh. Tuy nhiên, thuốc cũng có tính năng phụ không mong ước như rối loạn dạ dày, suy tuyến giáp, tác động ảnh hưởng tính năng thận. Ngoài ra liều lượng sử dụng cũng là yếu tố đáng chăm sóc bởi ranh giới giữa 1 liều không hiệu suất cao và 1 liều lithium gây ngộ độc là rất mong manh .
Bên cạnh liệu pháp Lithium, thời nay bệnh nhân còn được sử dụng những loại thuốc chống loạn thần ( anti-psychotic ) như Clozapine, thuốc chống co giật ( Carbamazepine ) cho hiệu suất cao cao hơn Lithium cũng như giảm những công dụng phụ .
Ngoài việc sử dụng thuốc, thiết kế xây dựng lối sống lành mạnh, điều hòa cũng góp thêm phần làm giảm chứng RLLC. Người bện cần có chính sách ăn ngủ hợp lý cũng như tránh những tác nhân gây rối loạn như stress, trấn động tâm lí. Hạn chế sử dụng những chất kích thích, rượu bia cũng được khuyến nghị trong quy trình điều trị .
Giúp đỡ người bị mắc chứng Rối loạn lưỡng cực
Người mắc chứng RLLC thường không thông tin cho người nhà hay bệnh viện biết một khi sự rối loạn đã đến mức đỉnh điểm. Cần phát hiện sớm triệu chứng và có những pháp đồ điều trị tích cực để giúp người mắc hạn chế hậu quả không đáng có .
Thường xuyên trò chuyện, trao đổi với người bệnh. Giúp đỡ cũng như động viên ý thức người RLLC, nhất là trong tiến trình trầm cảm. Gợi mở những hoạt động giải trí mang tính tích cực để người bệnh không rơi vào khủng hoạng sâu như đi bộ dã ngoại, cắm trại, tham gia những nhóm điều trị để trao đổi thông tin cũng như tương hỗ giúp sức nhau …
Giúp người mắc RLLC trấn áp sự mất cân đối cảm hứng. Tạo lập biểu đồ biến hóa xúc cảm của người bệnh ( http://www.blackdoginstitute.org.au/docs/12.MoodChartforBipolarDisorder.pdf ) sẽ tạo điều kiện kèm theo cho bác sĩ trình độ tìm ra chiêu thức điều trị hữu hiệu .
Tùy thuộc vào mức độ nên chọn pháp đồ điều trị rõ ràng, tương thích với đặc thù cá thể. Đừng tự tìm cách điều trị theo quan điểm chủ quan hay theo phương pháp chữa trị cho người khác mà nên nhờ sự giúp sức từ chuyên viên .
Việc điều trị dứt điểm chứng RLLC không hề hoàn thành xong trong một sớm một chiều mà cần thời hạn cũng như sự kiên trì. Tác dụng điều trị của thuốc cũng như sự động viên, tương hỗ từ phía mái ấm gia đình, bạn hữu sẽ giúp người RLLC giảm dần triệu chứng và khỏi bệnh .
Lithium – Nirvana
Dịch và viết : h4ndy
Nguyên văn:
- “ this glory, delicious war”, “ War is the normal occupation of man”
- “I don’t like standing near the edge of the platform when an express train is passing through. I like to stand back and if possible get a pillar between me and the train. I don’t like to stand by the side of a ship and look down into water. A second’s action would end everything. A few drops of desperation.”- W. Churchill.
Tài liệu tham khảo:
Strober, M., Schmidt-Lackner, S., Freeman, R., Bower, S., Lampert, C., Deantonio, M. ( 1995 ) “ Journal of the American Academy of Child và Adolescent Psychiatry ”, vol. 34 no. 6, pp 724 – 731 .
Anderson, IM., Haddad, PM., Scott, J ( 2012 ) “ Bipolar disorder. ” BMJ ( Clinical research ed. ) 345 : e8508
Parboosing, R., Bao, Y., Shen, L., Schaefer, CA., Brown AS. ( 2013 ) “ Gestational Influenza and bipolar disorder in adult offspring ”, JAMA Psychiatry .
http://www.nimh.nih.gov/health/publications/bipolar-disorder-in-adults/index.shtml?rf
http://www.medicalnewstoday.com/articles/37010.php
http://www.blackdoginstitute.org.au/public/bipolardisorder/treatments/
http://www.dieutri.vn/tamlyyhoc/8-8-2013/S4329/Roi-loan-cam-xuc-luong-cuc-hanh-vi-di-thuong.htm
http://www.bvtt-tphcm.org.vn/n-vn-1421-0/roi-loan-luong-cuc/roi-loan-luong-cuc-va-chien-luoc-dieu-tri.html
Share this:
Thích bài này:
Đang tải …
Source: https://mindovermetal.org
Category: Wiki là gì
