Phong trào giải phóng dân tộc – Wikipedia tiếng Việt

Phong trào giải phóng dân tộc là phong trào đấu tranh đòi quyền độc lập dân tộc và bảo vệ độc lập dân tộc của các nước thuộc địa trên thế giới trong thế kỷ XX, chủ yếu từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai năm 1945.

Trước Thế Chiến II, đa phần các nước kém tăng trưởng trên quốc tế là thuộc địa của các nước phong phú. Các nước đế quốc đã ra sức bóc lột tài nguyên, nhân lực, vật lực của các nước thuộc địa, gây xích míc nóng bức giữa người dân thuộc địa và cơ quan chính phủ chính quốc. Xuất hiện các trào lưu đòi quyền độc lập dân tộc ( trở thành nước độc lập, tự do, không bị nước khác áp đặt quyền quản lý ), nhưng đa phần bị dập tắt do các nguyên do khác nhau .Sau 1945, chủ nghĩa thực dân cũ trong bước đầu bị sụp đổ. Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền là tuyên ngôn về các quyền cơ bản của con người được Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc thông qua ngày 10 tháng 12 năm 1948 tại Palais de Chaillot ở Paris, Pháp, mang đến lời nói cho các dân tộc bị áp bức. Cách mạng giải phóng dân tộc thành công xuất sắc tại 1 số ít nước tiên phong như In – đô-nê-xi-a và Nước Ta lan ra các nước khác trên quốc tế. Phong trào giải phóng dân tộc khởi đầu diễn ra sôi sục can đảm và mạnh mẽ và to lớn ở Khu vực Đông Nam Á và Đông Bắc Á. Từ 1954 – 1960, mạng lưới hệ thống thuộc địa tan vỡ nhanh gọn, sự tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ của trào lưu giải phóng dân tộc, trào lưu lan rộng sang Châu Phi, Mỹ La Tinh. Ở đây đặc biệt quan trọng phải tính tới vai trò của Chủ nghĩa Cộng sản, ảnh hưởng tác động về mặt tư tưởng và nhân sự của Đệ Tam Quốc tế, đứng đầu là Liên Xô .

Các nước đế quốc cũ bị Thế chiến II làm kiệt quệ đành phải từ bỏ thuộc địa của mình (như Pháp, Anh, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha). Ấn Độ là trường hợp điển hình, khi mà thực dân Anh đồng ý trao trả quyền độc lập năm 1947. Đồng thời sự phát triển của khoa học kỹ thuật và kinh tế của các nước này làm giảm sự lệ thuộc của họ vào khai thác tài nguyên tại các thuộc địa. Các phong trào quyền con người và quyền bình đẳng tại các quốc gia (như phong trào bình đẳng giới, thiểu số, da đen…) đã làm thay đổi cơ cấu chính trị tại các quốc gia phát triển, nhiều đảng phái cấp tiến lên lãnh đạo, khiến họ dần dần chấp nhận quyền độc lập của các quốc gia thuộc địa. Đồng thời tổn thất nặng nề trong các cuộc chiến tranh tại các nước thuộc địa đã buộc các nước thực dân phải từ bỏ tham vọng của mình. Thất bại nặng nề tại Trận Điện Biên Phủ năm 1954 đã buộc Pháp phải rút quân tại Việt Nam. Một loạt các thuộc địa của Anh Quốc đã được độc lập vì lý do tương tự. Tại một số nước thuộc địa, Chủ nghĩa thực dân mới dễ được chấp nhận hơn dần dần thay thế chủ nghĩa thực dân kiểu cũ.

Đại hội đồng Liên hiệp Quốc khóa XV năm 1960 đã trải qua văn kiện : Tuyên ngôn về thủ tiêu trọn vẹn Chủ nghĩa thực dân, lôi kéo trao trả độc lập cho các vương quốc và dân tộc thuộc địa, đặc biệt quan trọng đến Đại hội Đồng Liên hiệp Quốc 1963 đã trải qua tuyên ngôn về thủ tiêu trọn vẹn các hình thức chính sách phân biệt chủng tộc. Sự đấu tranh giành quyền tự do bình đẳng và quyền con người vẫn liên tục diễn ra tại ngay cả các nước đã độc lập. Chế độ phân biệt chủng tộc bị xóa bỏ Nam Phi sau hơn 300 năm sống sót vào năm 1994 .Sự sinh ra của mạng lưới hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa và cuộc chiến tranh Lạnh cũng thôi thúc các vương quốc tích cực tác động ảnh hưởng và tranh chấp tới các vương quốc thuộc địa cũ. Hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa tích cực hỗ trợ vốn cho các cuộc đấu tranh giành độc lập và thiết lập chính sách xã hội chủ nghĩa tại các nước. Trong khi đó, nước chống cộng đứng đầu là Mỹ cũng thôi thúc quy trình trao độc lập và xây dựng các chính quyền sở tại thân Mỹ tại các nước thuộc địa cũ, nhiều người cho đó là Chủ nghĩa thực dân mới của Mỹ. Các cuộc cuộc chiến tranh hoặc xung đột diễn ra tiếp tục giữa hai phe này tại các vương quốc ở châu Á ( như tại Indonesia hay Malaysia ), châu Mỹ Latin .Từ cuối thế kỷ XX và sang thế kỷ XXI, đa phần các nước trên quốc tế đã giành được độc lập. Tuy nhiên sự phụ thuộc của các nước nghèo và các nước giàu, trong khi các nước giàu vẫn can thiệp vào chính trị của các nước nghèo vẫn phổ cập. Thế giới bị phân cực, trước từ hai thái cực đã chuyển sang đa cực xoay quanh các nước mạnh trên quốc tế ( Hoa Kỳ, châu Âu, Nga, Trung Quốc ). Chủ nghĩa thực dân mới của các cường quốc áp đặt lên các nước châu Phi và 1 số ít nước ở châu Á, chây Mỹ vẫn diễn ra can đảm và mạnh mẽ .

Giai đoạn 1918 – 1923[sửa|sửa mã nguồn]

Cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng 10 năm 1917 ở Nga thắng lợi, cuộc Chiến tranh quốc tế thứ nhất ( 1914 – 1918 ) kết thúc đã mở ra một thời kỳ tăng trưởng mới trong trào lưu giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa và nửa thuộc địa. [ 1 ]

Sau cách mạng tháng 10, Lênin đã thay mặt Đảng Bolshevik Nga công bố “Sắc lệnh về hòa bình” của Nhà nước Xô-viết, trong đó lên án mọi chính sách bạo lực cường quyền, phản đối chiến tranh xâm lược, bảo vệ hòa bình và quyền bình đẳng, quyền tự quyết định vận mệnh của các quốc gia, dân tộc trên thế giới. Lênin nêu rõ: “Chiến tranh là một tội ác lớn nhất đối với nhân loại… Chúng ta đấu tranh chống sự dối trá của các chính phủ, trên lời nói thì tất cả đều nói về hòa bình, về công lý, nhưng trong việc làm lại tiến hành những cuộc chiến tranh xâm lược và cướp bóc…”. Lần đầu tiên chiến tranh xâm lược của chủ nghĩa đế quốc bị lên án, bị coi là tội ác lớn nhất chống lại nhân loại.[2]

Tiếng vang của Cách mạng tháng Mười Nga đã vượt qua biên giới của nó, ảnh hưởng tác động can đảm và mạnh mẽ đến hầu khắp các vương quốc – dân tộc trên hành tinh. Sau những năm tháng kinh khủng của Chiến tranh quốc tế thứ nhất ( 1914 – 1918 ), nhân dân ở các nước thuộc địa và nửa thuộc địa, những người phải chịu gánh nặng của cuộc chiến tranh đã tìm thấy ở Cách mạng tháng Mười những niềm hy vọng to lớn, so với mình, thôi thúc họ vùng dậy đấu tranh giành quyền sống, giành độc lập dân tộc. [ 1 ]

Năm 1927, trong cuốn sách sách giáo khoa lý luận chính trị đầu tiên của cách mạng Việt Nam[3] – Đường kách mệnh, nhà cách mạng Việt Nam Nguyễn Ái Quốc (1890–1969) giới thiệu cuộc Cách mạng Tháng Mười Nga, ông coi đó là con đường giải phóng cho dân tộc khỏi ách thực dân:

Trong thế giới bây giờ chỉ có kách mệnh Nga là đã thành công, và thành công đến nơi, nghĩa là dân chúng được hưởng cái hạnh phúc tự do, bình đẳng thật, không phải tự do và bình đẳng giả dối như đế quốc chủ nghĩa Pháp khoe khoang bên An Nam. Kách mệnh Nga đã đuổi được vua, tư bản, địa chủ rồi, lại ra sức cho công, nông các nước và dân bị áp bức các thuộc địa làm kách mệnh để đập đổ tất cả đế quốc chủ nghĩa và tư bản trong thế giới. Kách mệnh Nga dạy cho chúng ta rằng muốn kách mệnh thành công thì phải dân chúng (công nông) làm gốc, phải có đảng vững bền, phải bền gan, phải hy sinh, phải thống nhất. Nói tóm lại là phải theo chủ nghĩa Mã Khắc Tư và Lê-nin[4]

Châu Á Thái Bình Dương là khu vực đông dân nhất quốc tế, gồm có những nước có chủ quyền lãnh thổ lớn với nguồn tài nguyên vạn vật thiên nhiên rất là đa dạng và phong phú. Từ cuối thế kỷ XIX, các nước châu Á đã trở thành những nước thuộc địa, nửa thuộc địa của chủ nghĩa thực dân như : Anh, Pháp, Mỹ, Nhật Bản, Hà Lan … chịu ách bóc lột, nô dịch nặng nề. Sau Chiến tranh quốc tế thứ nhất, trào lưu cách mạng giải phóng dân tộc ở các nước châu Á lên cao và lan rộng hơn cả so với châu Phi và Mĩ la tinh .Ở Trung Quốc, ngày 4-5-1919, trào lưu cách mạng to lớn chống chủ nghĩa đế quốc đã bùng nổ, mở màn cho cuộc cách mạng dân chủ mới tiếp nối trong suốt 30 năm sau đó. Phong trào Ngũ Tứ đã thôi thúc trào lưu công nhân Trung Quốc nhanh gọn tích hợp với chủ nghĩa Mác – Lênin và dẫn đến việc xây dựng Đảng Cộng sản Trung Quốc năm 1921 .Năm 1921, cuộc cách mạng nhân dân Mông Cổ thắng lợi. Đến năm 1924, nước Cộng hòa nhân dân Mông Cổ, nhà nước dân chủ nhân dân tiên phong ở châu Á được xây dựng. Với sự ủng hộ và trợ giúp của giai cấp vô sản Nga, nước Cộng hòa nhân dân Mông Cổ đã đứng vững và từng bước tiến lên con đường kiến thiết xây dựng chủ nghĩa xã hội .Trong những năm 1918 – 1922, nhân dân Ấn Độ đã tăng cường đấu tranh chống thực dân Anh. Nhiều cuộc bãi công lớn của công nhân với hàng chục vạn người tham gia, lê dài hàng tháng, đã lan lộng khắp cả nước. Đồng thời, trào lưu nổi dậy của nông dân cũng liên tục bùng nổ chống lại bọn địa chủ phong kiến và đế quốc Anh .Ở Thổ Nhĩ Kì, cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc 1919 – 1922 ( do giai cấp tư sản chỉ huy ) đã kết thúc thắng lợi. Ngày 29-10-1923, chính sách cộng hòa được thiết lập Thổ Nhĩ Kì có điều kiện kèm theo để trở thành một nước có chủ quyền lãnh thổ và bước vào thời kì tăng trưởng mới .Năm 1919, nhân dân Ápganixtan thu được thắng lợi trong cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc, buộc đế quốc Anh phải công nhận quyền độc lập chính trị của mình. Cũng vào năm 1919, nhân dân Triều Tiên đã nổi dây khởi nghĩa chống đế quốc Nhật Bản .

Những năm sau Cách mạng tháng Mười Nga, phong trào giải phóng dân tộc ở châu Phi và Mĩ la tinh cũng có những bước phát triển mới.[1]

Ở châu Phi, trào lưu đấu tranh can đảm và mạnh mẽ nhất là ở Ai Cập. Năm 1918, những tiểu tổ xã hội chủ nghĩa Open ở Cairô, Alêchxanđri, Poócxait, rồi hợp nhất thành Đảng Xã hội và từ năm 1921 mang tên Đảng Cộng sản Ai Cập. Trong những năm 1918 – 1923, đã diễn ra cuộc đấu tranh giành độc lập trọn vẹn cho Ai Cập … bằng con đường tự do hợp pháp, do giai cấp tư sản dân tộc khởi xướng. Bị thực dân Anh đàn áp, trào lưu vẫn liên tục dâng cao và chuyển biến thành khởi nghĩa vũ trang trong nhiều thành thị. Công nhân xe điện, đường tàu ở Cairô, công nhân khuân vác ở Alêchxanđri, các viên chức cơ quan nhà nước đã bãi công .Trong nhiều làng xã, tỉnh thành, các ủy ban cách mạng ( mang tên gọi Xô viết ) được xây dựng. Nhân dân Ai Cập đã gan góc đấu tranh nhưng do thiếu sự lãnh đao thống nhất nên đến đầu tháng 4 – 1919, thực dân Anh đã đàn áp được khởi nghĩa vũ trang .Cuối năm 1921, cuộc khởi nghĩa mới lại bùng nổ. Thực dân Anh buộc phải đi đến những nhượng bộ vẻ bên ngoài. Tháng 2 – 1922, nhà nước Anh phải công bố hủy bỏ chính sách bảo lãnh và trao trả “ độc lập ” cho Ai Cập. Xuntan Atmét Phuát đổi thương hiệu là vua Phuát I ; tháng 5 – 1923, hiến pháp mới được phát hành. Tuy vậy, trên thực tiễn tác động ảnh hưởng của đế quốc Anh vẫn giữ nguyên. Quân đội Anh vẫn đóng ở Ai Cập, thực dân Anh còn nắm quyền nội trị, ngoại giao và đô hộ trực tiếp vùng Xuđăng .Ở Tuynidi, trào lưu diễn ra sôi sục trong những năm 1920 – 1922 .Phong trào công nhân tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ. Đồng thời giai cấp tư sản dân tộc, đứng đầu là Xaalibi, cũng dấy lên trào lưu yên cầu những quyền hạn chính đáng cho Tuynidi. Thực dân Pháp chẳng những bác bỏ các yêu sách đó mà còn đàn áp trào lưu. Lập tức làn sóng biểu tình phản đối và bãi công sôi sục diễn ra khắp cả nước. Phong trào đấu tranh chính trị lên tới đỉnh điểm vào tháng 4 – 1922, yên cầu phải khẩn trương triển khai những cải cách hiến pháp. Tháng 6 – 1922, cơ quan chính phủ Pháp buộc phải phát hành sắc lệnh về cải cách hiến pháp ở Tuynidi. Phong trào đấu tranh vũ trang bùng lên can đảm và mạnh mẽ ở nhiều vùng Marốc ( thuộc Pháp ) và đặc biệt quan trọng Marốc thuộc Tây Ban Nha. Giữa năm 1921, các bộ lạc Rớp ( thuộc Tây Ban Nha ), dưới sự chỉ huy của Ápđen Kêrim, đã vượt mặt đạo quân của tướng Xinvéttôrơ gồm 12.000 binh lính với 120 khẩu đại bác. Ngày 19 – 9 – 1921, trong đại hội các bộ lạc, dưới sư chỉ huy của Ápđen Kêrim, Cộng hòa Ríp độc lập đã sinh ra và sống sót được đến năm 1926 .

Ở châu Phi nhiệt đới cũng bùng nổ phong trào đấu tranh chống đế quốc. Phong trào bãi công rộng lớn ở Nạm Phi (diễn ra trong những năm 1918 – 1920, Đảng Cộng sản Nam Phi ra đời năm 1921, Đảng Đại hội quốc dân Tây Phi thành lập năm 1920 và Đại hội toàn Phi họp năm 1919 là những sự kiện quan trọng trong phong trào giải phóng dân tộc của nhân dân châu Phi. Đặc biệt, Đại hội toàn Phi lần thứ I họp năm 1919 ở Pari (có 17 Đại biểu tham dự) đã để ra nghị quyết về quyền của người Phi được tham gia cai quản đất nước, bắt đầu từ các cơ quan địa phương và dần dần đi đến những “nhiệm vụ chính quyền cấp cao để trong tương lai châu Phi phải do người Phi cai quản”.[1]

Một đặc thù điển hình nổi bật của trào lưu cách mạng 1924 – 1929 là trào lưu công nhân ở các nước tư bản chủ nghĩa xuống thấp nhưng trào lưu giải phóng dân tộc vẫn tiếp nối can đảm và mạnh mẽ ở hầu khắp các nước châu Á, châu Phi .
Ở Ấn Độ, trào lưu bãi công của công nhân tiếp nối trong suốt những năm 1924 – 1927. Phong trào nông dân chống thuế, chống địa chủ tăng tô tức diễn ra can đảm và mạnh mẽ vào năm 1927. Đảng Quốc đại, sau một thời hạn suy giảm lực lượng, khởi đầu tăng cường hoạt động giải trí lan rộng ra đội ngũ .Sau cuộc chiến tranh quốc tế thứ nhất, các nước đế quốc đều tăng cường chủ trương khai thác và bóc lột thuộc địa để xử lý những khó khăn vất vả trong nước. Tình hình đó đã ảnh hưởng tác động trực tiếp đến các nước Khu vực Đông Nam Á. Đời sống nhân dân ngày càng cùng cực, xích míc dân tộc với đế quốc càng thêm thâm thúy .Bắt đầu từ những năm 20, trong trào lưu đấu tranh giành độc lập dân tộc ở Khu vực Đông Nam Á đã Open và tăng trưởng một khuynh hướng mới : xu thế cánh tả. Điều đó không chỉ phản ánh tác động ảnh hưởng to lớn của Cách mạng tháng Mười Nga so với các dân tộc ở Khu vực Đông Nam Á, mà còn cho thấy những biến hóa lớn lao đã diễn ra trong từng nước. Đó là sự hình thành và tăng trưởng nền công nghiệp dân tộc, cùng với quy trình đó là sự tăng trưởng của giai cấp công nhân cả về số lượng và ý thức giai cấp. Đồng thời quy trình bần cùng hoá nông dân cũng diễn ra nhanh gọn. Tất cả những yếu tố đó đã làm bùng nổ một cao trào cách mạng mới, một khuynh hướng mới trong trào lưu đấu tranh giành độc lập ở Khu vực Đông Nam Á – khuynh hướng cánh tả. Như vậy, trong công cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc của các dân tộc Khu vực Đông Nam Á đã sống sót và tăng trưởng song song hai khuynh hướng cánh tả và cánh hữu .Trong tiến trình này, đã Open hàng loạt các Đảng Cộng sản trong khu vực, mở màn là sự xây dựng Đảng Cộng sản Indonesia ( 5-1920 ). Đảng Cộng sản Indonesia đã nhanh gọn trở thành một lực lượng chính trị quan trọng. Ở Nước Ta, trong những năm 20 của thế kỉ này, trải qua lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, người cộng sản Nước Ta tiên phong, chủ nghĩa Mác – Lênin đã được gia nhập vào Việt Nam tiến tới việc xây dựng Hội Nước Ta Cách mạng Thanh niên ( tiền thân của Đảng Cộng sản Đông Dương ). [ 1 ] Tiếp theo Indonesia, năm 1930 ở Khu vực Đông Nam Á đã Open Đảng Cộng sản ở Nước Ta ( tháng 2 ), ở Mã Lai và Xiêm ( tháng 4 ), ở Philippin ( tháng 11 ). Ở Myanmar, Đảng Cộng sản được xây dựng năm 1939. Sự xây dựng các Đảng Cộng sản là hiệu quả của quy trình tăng trưởng trào lưu yêu nước phối hợp với trào lưu công nhân, tiếp đón và vận dụng học thuyết Mác-Lênin vào thực trạng đơn cử của các nước Khu vực Đông Nam Á. Đó cũng là hậu quả của cuộc khủng hoàng kinh tế tài chính quốc tế mở màn từ năm 1929 làm cho xích míc vốn có giữa các dân tộc với chủ nghĩa đế quốc càng trở nên nóng bức. Giai cấp công nhân và nhân dân lao động cùng những người yêu nước đã hướng về Đảng Cộng sản với nguyện vọng giải phóng dân tộc, giành độc lập cho quốc gia .

Dưới sự lãnh đạo của những người cộng sản, giai cấp công nhân và nhân dân lao động một số nước đã vùng dậy đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc. Nổi bật là cuộc khởi nghĩa ở Sumatra 1926 – 1927 và sự thành lập chính quyền Xô viết ở Nghệ-Tĩnh, Việt Nam. Tại Indonesia, Đảng Cộng sản tích cực lãnh đạo quần chúng đấu tranh đòi hỏi những quyền lợi thiết thân. Năm 1925, phong trào bãi công của công nhân dâng cao. Năm 1926, nhân dân Bativia (tức Giacacta ngày nay) khởi nghĩa vũ trang. Năm 1927, khởi nghĩa vũ trang bùng nổ ở đảo Sumatra. Mặc dù bị thất bại nhưng những cuộc nổi dậy đó chính là sự xuất hiện trên vũ đài chính trị những cuộc đấu tranh yêu nước mang màu sắc vô sản, diễn ra dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Như vậy, giai cấp công nhân dù mới ra đời cũng đã tham gia vào cuộc đấu tranh chống đế quốc và phong kiến.

Trong những năm 20 và 30, trào lưu dân tộc cánh hữu đã có những bước tiến rõ ràng so với những năm đầu thế kỉ. Nếu như trước đây, những hoạt động giải trí chính trị chỉ nhằm mục đích mục tiêu khai trí để chấn hưng vương quốc thì đến nay tiềm năng giành độc lập được đề xuất kiến nghị rõ ràng : đòi quyền tự chủ về chính trị, quyền tự do trong kinh doanh thương mại, quyền dùng tiếng mẹ đẻ trong giáo dục … Nếu như trước đây mới Open các học hội hay nhóm phái mà vai trò quan trọng thuộc về những người cấp tiến trong sĩ phu phong kiến thì đến tiến trình này đã hình thành các chính đảng có tôn chỉ mục tiêu rõ ràng và có ảnh hưởng tác động xã hội to lớn. Lực lượng đóng vai trò điển hình nổi bật trong trào lưu dân tộc cánh hữu thời kì này là những tầng lớp tri thức. Họ là học viên, sinh viên, các nhà kĩ thuật, viên chức tiếp thu tác động ảnh hưởng văn hóa truyền thống quốc tế, từ tư tưởng dân chủ của cách mạng Pháp đến chính sách cộng hòa của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ, từ “ chủ nghĩa Tam dân ” của Tôn Trung Sơn đến học thuyết bất bạo động của Ghandi. Họ trở thành bộ phận cấp tiến, là ngòi nổ trong những cuộc đấu tranh lớn ở Khu vực Đông Nam Á .Những tổ chức triển khai sinh viên ở Miến Điện đã dấy lên những cuộc đấu tranh đòi cải cách quy định ĐH, đòi tự trị, dẫn đến trào lưu Thakin ( có nghĩa là những người chủ quốc gia ) trong những năm 30. Tổ chức đại hội toàn Mã Lai từ đầu thế kỉ đòi cải cách Hồi giáo và dùng tiếng Mã Lai trong nhà trường, tăng trưởng thành trào lưu đấu tranh chống thực dân Anh đòi tư trị. Ở Indonesia, năm 1927 Đảng Dân tộc do Sukarno đứng đầu được xây dựng. Trải qua nhiều năm tháng, đến cuối năm 1939, Sukarno đã tổ chức triển khai Đại hội nhân dân Indonesia gồm có 90 đảng phái và tổ chức triển khai chính trị biểu lộ sự thống nhất dân tộc, trải qua nghị quyết về ngôn từ ( Bahasa Indonesia ), về quốc kì ( đỏ-trắng ), về quốc ca ( Indonesia Raya ). Ý chí về cuộc đấu tranh cho một vương quốc Indonesia thống nhất và độc lập đã thổi bùng lên ngọn lửa đấu tranh trong toàn dân ở tiến trình tiếp theo .Hai trào lưu cánh hữu và cánh tả cùng sống sót ở Khu vực Đông Nam Á có nhiều điểm độc lạ về ý thức hệ, về tiềm năng sau cuối. Nhưng đứng trước tiềm năng chung là độc lập dân tộc nên cả hai trào lưu đã sống sót song song, có những lúc phối hợp với nhau trong một chừng mực nhất định. Bởi lẽ so với nhân dân Khu vực Đông Nam Á, quân địch lớn nhất là chủ nghĩa đế quốc, không một lực lượng cứu nước nào hoàn toàn có thể đứng riêng không liên quan gì đến nhau hoặc chống đối lẫn nhau. Điều đó đã tạo nên những tiền đề khách quan cho sự xây dựng Mặt trận dân tộc thống nhất trong quy trình tiến độ sau .

Trung Đông và Bắc Phi[sửa|sửa mã nguồn]

Phong trào giải phóng dân tộc diễn ra sôi sục, nhất là ở Xiri – Libăng và Marốc đã bùng nổ những cuộc đấu tranh vũ trang oanh liệt. Dưới sự thống trị nặng nề của thực dân Pháp, nhân dân Xiri trong những năm 1920 đến 1924 đã sáu lần vùng dậy khởi nghĩa : ở Khauran ( 8-1920 ), ở Bắc Xiri ( 1921 – 1925 ), ở vùng Giơben Đruydơ ( 1922 – 1923 ) ở vùng Bêcaa ( 1924 ). Tháng 7-1925, lại một lần nữa nhân dân Xiri vùng dậy đấu tranh ở vùng Giơben Đruydơ. Cuộc khởi nghĩa do Xuntan Atratxơ chỉ huy đã nhanh gọn chuyển thành cuộc đấu tranh vũ trang chống thực dân Pháp, giành độc lập dân tộc. Vào đầu tháng 8-1925, quân khởi nghĩa đã giáng cho quân Pháp những đòn nặng nề. Cuộc cuộc chiến tranh lê dài đến năm 1927, thực dân Pháp đã kêu gọi lực lượng đến đàn áp, nên cuộc khởi nghĩa không tránh khỏi thất bại .Tại Marốc thuộc Pháp, trong năm 1924 – 1926 đã diễn ra cuộc đấu tranh chống thực dân Pháp rất kinh khủng. Nghĩa quân Ríp được nhân dân Marốc ủng hộ đã tiến công quân Pháp và thu được nhiều thắng lợi. Quân đội Pháp và quân đội Tây Ban Nha phải hợp sức tiến công mới thắng lợi được quân đội Ríp vào năm 1926. Cộng hòa Ríp bị thủ tiêu, trào lưu đấu tranh của các bộ lạc Ríp thất bại .Cuộc đấu tranh của nhân dân Xiri những năm 1925 – 1927 và cuộc đấu tranh vũ trang của Cộng hòa Ríp ( Marốc thuộc Pháp ) trong những năm 1925 – 1926, chống đế quốc Pháp đã nói lên niềm tin quyết tâm chiến đấu vì độc lập, tự do của các dân tộc bị áp bức và góp phần nhiều kinh nghiệm tay nghề quý báu cho trào lưu giải phóng dân tộc của nhân dân Arập .
Những năm 1929 – 1939 là thời kì khủng hoảng kinh tế thâm thúy và tổng lực của quốc tế tư bản. Khủng hoảng kinh tế tài chính dẫn đến khủng hoảng cục bộ chính trị. Chủ nghĩa phát xít Open và sẵn sàng chuẩn bị gây cuộc chiến tranh quốc tế .Vào giữa những năm 30, ở nhiều nước thuộc địa và phụ thuộc vào, Mặt trận dân tộc thống nhất được xây dựng tập hợp thoáng rộng các những tầng lớp nhân dân yêu nước nhằm mục đích chống những người cánh hữu, chống rủi ro tiềm ẩn phát xít và cuộc chiến tranh xâm lược. [ 1 ]
Nhân dân Trung Quốc đã triển khai cuộc đấu tranh chống nền thống trị của chính quyền sở tại Tưởng Giới Thạch và cuộc kháng chiến chống phát xít Nhật xâm lược, bảo vệ quốc gia. Ở Ấn Độ, trào lưu đấu tranh chống thực dân Anh liên tục tăng trưởng rộng khắp trong những năm 1929 – 1932. Sự xây dựng Đảng Cộng sản Ấn Độ vào tháng 11-1939 đã lưu lại một bước tăng trưởng mới của trào lưu giải phóng dân tộc ở Ấn Độ .Trên bán đảo Triều Tiên, nhân dân tổ chức triển khai lực lượng vũ trang, thiết kế xây dựng căn cứ địa cách mạng … thực thi cuộc đấu tranh chống Nhật .Ở Khu vực Đông Nam Á ,. đầu những năm 30, một số ít Đảng Cộng sản được xây dựng, mở ra một thời kì mới trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc. Riêng ở Nước Ta, cuộc khởi nghĩa Yên Bái tháng 2 năm 1930 thất bại khiến cho Nước Ta Quốc dân Đảng suy yếu. Năm 1930 – 1931, Đảng Cộng sản Đông Dương tổ chức triển khai trào lưu Xô Viết Nghệ Tĩnh chống thực dân Pháp và triều đình nhà Nguyễn nhưng cũng thất bại. Ở Philippine, cuộc khởi nghĩa nông dân chống địa chủ phong kiến gắn liền với cuộc đấu tranh chống đế quốc bùng nổ năm 1931 đã buộc Mĩ phải trao trả quyền tự trị cho nước này. Ở Miến Điện, trào lưu khởi nghĩa nông dân được diễn ra từ cuối năm 1930 đến mùa xuân năm 1932. Đầu năm 1933, ở Indonesia đã bùng nổ cuộc khởi nghĩa của thủy binh trên tàu chiến Đơ Giơven Pơrôvinxien .
Phong trào cách mạng lên cao ở Ai Cập trong những năm khủng hoảng kinh tế. Tháng 10-1930, thực dân Anh đề ra hiến pháp nhằm mục đích tập trung chuyên sâu hàng loạt quyền hành vào tay nhà vua thân Anh. Tháng 5-1931, cuộc bầu cử diễn ra trong tình hình quần chúng bất bình thâm thúy .Trong cả nước đã bùng nổ cuộc bãi công chính trị, đặc biệt quan trọng can đảm và mạnh mẽ ở Cairô và Poóc Xít, quần chúng đã xung đột vũ trang với bọn công an và quân đội .Ở Ethiopia, cuộc đấu tranh gan góc và chính nghĩa của nhân dân chống phát xít Italia xâm lược có ý nghĩa to lớn so với sự hình thành trào lưu chống đế quốc trên toàn lục địa Phi .Trong các nước châu Phi nhiệt đới gió mùa ở phía nam sa mạc Xahara, vào cuối những năm 20 đến những năm 39 của thế kỉ XX đã diễn ra sự tập hợp từ từ các lực lượng yêu nước và cách mạng trong cuộc đấu tranh giành được độc lập dân tộc, giành quyền sống. Mầm mống của giai cấp công nhân được phát sinh và tăng trưởng trong nhiều nước. Quá trình hình thành giai cấp tư sản dân tộc cũng mở màn trong 1 số ít nước .Liên bang Nam Phi, một thuộc địa di dân của đế quốc Anh, nước tăng trưởng nhất về mặt kinh tế tài chính, đã có ảnh hưởng tác động hai mặt so với tình hình chính trị của châu Phi nhiệt đới gió mùa. Bọn thống trị ở đây là người da trắng đã thi hành chính sách phân biệt chủng tộc dã man, tàn tệ nhất. Phong trào công nhân và trào lưu giải phóng dân tộc của nhân dân Nam Phi đã có ảnh hưởng tác động tích cực so với trào lưu cách mạng châu Phi .

Sau Chiến tranh quốc tế thứ hai[sửa|sửa mã nguồn]

Chiến tranh quốc tế thứ hai bùng nổ đã đưa lịch sử vẻ vang Khu vực Đông Nam Á bước sang quy trình tiến độ mới. [ 1 ] Cùng với thắng lợi của các lực lượng liên minh dân chủ, đứng đầu là Liên Xô, so với chủ nghĩa phát xít quốc tế và trong những điều kiện kèm theo lịch sử vẻ vang đơn cử ở mỗi nước, nhân dân các dân tộc thuộc địa, đặc biệt quan trọng là ở châu Á, sau những năm tháng đấu tranh khó khăn, đã giành được độc lập ở những mức độ khác nhau .Ở Trung Quốc, cuộc cuộc chiến tranh chống Nhật kéo dài 8 năm liền ( 1937 – 1945 ) với những hi sinh to lớn của nhân dân Trung Quốc đã kết thúc thắng lợi và góp thêm phần góp sức không nhỏ vào cuộc cuộc chiến tranh chống phát xít của nhân dân các nước trên quốc tế .Trên bán đảo Triều Tiên, cuộc kháng chiến chống phát xít Nhật của các lực lượng yêu nước đã làm suy yếu lực lương phát xít Nhật chiếm đóng, góp thêm phần dẫn tới thất bại của phát xít Nhật trên bán đảo Triều Tiên. Quân du kích Triều Tiên, dưới sự chỉ huy của Kim Nhật Thành, đã hoạt động giải trí can đảm và mạnh mẽ ở nhiều vùng trong nước, sát cánh với quân giải phóng Trung Quốc .Năm 1940, phát xít Nhật tràn vào Khu vực Đông Nam Á và cũng từ đây cuộc đấu tranh của nhân dân Khu vực Đông Nam Á chĩa mũi nhọn vào chủ nghĩa phát xít Nhật. Ở các nước Khu vực Đông Nam Á, đã diễn ra cuộc đấu tranh can đảm và mạnh mẽ chống lại sự xâm lược của phát xít Nhật và chống lại trật tự mới của phát xít Nhật ( thiết lập từ năm 1940 ) nhằm mục đích thủ tiêu trọn vẹn nền độc lập của các dân tộc. Trong cuộc đấu tranh này, các lực lượng yêu nước chống phát xít đã tập hợp trong Mặt trận dân tộc thống nhất để hòa nhập vào trào lưu dân chủ chống phát xít trên quốc tế. Đồng thời, các lực lượng vũ trang cũng được xây dựng ở những thời gian khác nhau và góp thêm phần vào việc giải phóng quốc gia, tàn phá phát xít Nhật .Do cuộc đấu tranh chống phát xít Nhật đã trở thành nội dung chính của trào lưu giải phóng dân tộc lúc này, đồng thời để hòa nhập với trào lưu dân chủ chống chủ nghĩa phát xít trên quốc tế, hai khuynh hướng cộng sản và vương quốc đã từng sống sót song song trong quy trình tiến độ trước nay đã tụ hội theo một hướng chung là cứu nước, mặc dầu điều đó chỉ được triển khai trong một khoảng chừng thời hạn nhất định và ở một chừng mực nhất định .Vì vậy, nét mới của cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc trong quy trình tiến độ này là sự xây dựng ở hầu hết các nước Khu vực Đông Nam Á Mặt trận dân tộc thống nhất và lực lượng vũ trang cách mạng. Mở đầu là Nước Ta độc lập liên minh ( 5-1941 ) và các đội Cứu quốc quân, sau là Nước Ta tuyên truyền giải phóng quân. Trong những năm 1942 – 1944, lần lượt Open Đồng minh dân chủ Philippine với đội quân Húcbalaháp, Liên hiệp nhân dân Mã Lai chống Nhật cùng các đơn vị chức năng Quân đội nhân dân, Liên minh tự do nhân dân chống phát xít cùng Quân đội vương quốc Miến Điện …Thất bại của chủ nghĩa phát xít trên quốc tế, thời gian quân phát phiệt Nhật Bản đầu hàng liên minh là thời cơ độc nhất vô nhị, tạo ra tình thế mới rất là thuận tiện cho trào lưu giành độc lập dân tộc ở Khu vực Đông Nam Á. Chớp lấy thời cơ, nhân dân các nước Khu vực Đông Nam Á đã nhất tề vùng dậy triển khai cách mạng giải phóng dân tộc, giành độc lập tự do cho quốc gia .Trong thực trạng chung đó, cách mạng Nước Ta có những nét riêng tiến đến thắng lợi vào tháng 8 năm 1945. Trong nửa đầu những năm 40, cuộc đấu tranh giành quyền lực tối cao diễn ra rất kinh khủng giữa các lực lương chính trị ở trong và ngoài nước. Nhưng Đảng Cộng sản Đông Dương đã chớp thời cơ phát động Tổng khởi nghĩa, công bố độc lập và đơn phương xây dựng chính quyền sở tại Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trước khi quân Anh và quân Tưởng vào Nước Ta giải giáp quân Nhật, lôi cuốn sự ủng hộ của nhiều những tầng lớp nhân dân. Trong khi tranh thủ mọi năng lực để tập hợp lực lượng, Đảng Cộng sản Đông Dương giữ vị thế người chỉ huy nhà nước để đón rước phe Đồng minh .Ở Indonesia, ngay sau khi Nhật đầu hàng, ngày 17-8-1945, đại diện thay mặt các đảng phái và đoàn thể yêu nước đã soạn thảo và ký vào Tuyên ngôn độc lập. Trước cuộc mít tinh của phần đông quần chúng ở Hà Nội Thủ Đô Jakarta, Sukarno đã đọc bản Tuyên ngôn độc lập, xây dựng nước Cộng hoà Indonesia. Ngày 4-9-1945, chính phủ nước nhà Indonesia được xây dựng, đứng đầu là Sukarno. Hiến pháp mới của Indonesia được trải qua, mở ra thời kì mới trong lịch sử dân tộc Indonesia .

Ở Lào, sau khi phát xít Nhật đầu hàng Đồng minh ngày 23-8-1945, nhân dân Lào đã nổi dậy thành lập chính quyền cách mạng ở nhiều nơi. Ngày 12-10-1945, nhân dân thủ đô Viêng Chăn khởi nghĩa giành chính quyền, Chính phủ Lào ra mắt quốc dân và trịnh trọng tuyên bố trước thế giới nền độc lập của Lào.

Tuy nhiên, để bảo vệ nền độc lập dân tộc, nhân dân các nước Nước Ta, Lào, Indonesia còn phải trải qua cuộc đấu tranh lâu dài hơn, khó khăn chống chủ nghĩa đế quốc và các thế lực cánh hữu trong nhiều năm sau Chiến tranh quốc tế thứ hai .Sự thất bại của chủ nghĩa phát xít, thời gian phát xít Nhật đầu hàng Đồng minh là thời cơ độc nhất vô nhị, tạo ra tình thế rất là thuận tiện cho trào lưu giải phóng dân tộc ở các nước Khu vực Đông Nam Á. Chớp lấy thời cơ đó, các dân tộc ở Khu vực Đông Nam Á đã vùng dậy thực thi cách mạng giải phóng dân tộc, giành độc lập tự do cho quốc gia. Tháng 8-1945, cách mạng Nước Ta giành được thắng lợi. Ở Lào, ngày 23-8 nhân dân Lào nổi dậy xây dựng chính quyền sở tại cách mạng ở nhiều nơi. Ngày 12-10-1945, nhân dân Thành Phố Hà Nội Viêng Chăn khởi nghĩa giành chính quyền sở tại. Ở Indonesia, ngay sau khi Nhật đầu hàng, ngày 17-8-1945 Tuyên ngôn độc lập được công bố, nước Cộng hòa Indonesia xây dựng .Ở các nước khác, các lực lượng yêu nước và quân đội vũ trang đã đấu tranh gan góc chống phát xít Nhật, giải phóng phần đông đất đai trong nước. Tuy vậy, thời cơ giành độc lập ở các nước này đã bị bỏ lỡ, quân Mĩ trở lại Philippin, quân Anh trở lại Miến Điện, Mã Lai, Xingapo và Brunây. Đến đây đã khép lại thời kì đấu tranh giành độc lập ở Khu vực Đông Nam Á và mở ra một thời kì mới trong trào lưu giải phóng dân tộc ở khu vực này. [ 1 ]

Source: https://mindovermetal.org
Category: Wiki là gì