Sữa – Wikipedia tiếng Việt

Sữa là một chất lỏng màu trắng đục được tạo ra bởi giống cái của động vật có vú (bao gồm cả động vật đơn huyệt). Khả năng tạo ra sữa là một trong những đặc điểm phân định động vật có vú. Sữa được tạo ra làm nguồn dinh dưỡng ban đầu cho các con sơ sinh trước khi chúng có thể tiêu hóa các loại thực phẩm khác. Sữa được tiết ra ban đầu gọi là sữa non có chứa các kháng thể từ mẹ để cung cấp cho con non, do đó sữa non giúp con non giảm nguy cơ bị nhiễm một số bệnh.[1] Vú của con cái của động vật có vú là một phần của cấu trúc thân thể cơ bản của động vật có vú. Sự tiết sữa chỉ diễn ra trong một số trường hợp hiếm hoi, về mặt tự nhiên và nhân tạo. Thành phần chính xác của sữa tươi khác nhau giữa các loài nhưng thành phần chính của sữa gồm: chất béo, protein, đường lactose, vitamin, khoáng chất và nước.

Trên khắp quốc tế, có hơn 6 tỉ người mua tiêu thụ sữa và những loại sản phẩm từ sữa. Hơn 750 triệu người sống trong những hộ mái ấm gia đình chăn nuôi bò sữa. Sữa là một loại chất giúp cải tổ dinh dưỡng và bảo đảm an toàn thực phẩm đặc biệt quan trọng ở những nước đang tăng trưởng. Cải tiến trong chăn nuôi và công nghệ tiên tiến chăn nuôi bò sữa cung ứng hứa hẹn quan trọng trong việc giảm nghèo và suy dinh dưỡng trên quốc tế. [ 2 ] Ấn Độ là quốc gia sản xuất và tiêu thụ sữa lớn nhất quốc tế, nhưng không xuất khẩu cũng như nhập khẩu sữa. New Zealand, 28 vương quốc thuộc EU, Úc, và Hoa Kỳ là những nhà xuất khẩu sữa và mẫu sản phẩm từ sữa lớn của quốc tế. Trung Quốc và Nga là những nước nhập khẩu sữa và những loại sản phẩm từ sữa lớn nhất. [ 3 ] [ 4 ]
Con người mở màn sử dụng liên tục sữa của những loài động vật hoang dã có vú trong quy trình thuần hoá chúng, tức từ khi ý tưởng ra nông nghiệp, hay còn gọi là cuộc cách mạng thời kỳ đồ đá mới. [ 5 ] Tiến trình này xảy ra một cách độc lập ở nhiều nơi trên quốc tế, trong khoảng chừng 9000 – 7000 năm TCN ở Tây Nam Á [ 6 ] cho đến khoảng chừng 3500 – 3000 năm TNC ở châu Mỹ. [ 7 ] Những con vật cho sữa nhiều nhất : trâu, bò, cừu và dê được nuôi tiên phong ở Tây Nam Á, mặc dầu bò nhà có nguồn gốc từ những quần thể bò rừng châu Âu. [ 8 ] [ 9 ]

Việt Nam vốn không có ngành chăn nuôi trâu bò sữa truyền thống nên không có các giống trâu bò sữa chuyên dụng đặc thù nào. Chăn nuôi bò sữa xuất hiện ở Việt Nam từ những năm đầu của thế kỷ XX.

Sữa tự nhiên[sửa|sửa mã nguồn]

Dê bú sữa mẹSữa tự nhiên hoặc sữa tươi gồm có sữa mẹ và sữa những loài động vật hoang dã như sữa bò, sữa dê, sữa trâu, sữa cừu, sữa lạc đà, sữa tuần lộc, … qua việc chăn nuôi gia súc lấy sữa .Tất cả động vật hoang dã có vú đều có năng lực sinh ra sữa, tuy nhiên vì mỗi loài lại có nhu yếu khác nhau và sống trong những môi trường tự nhiên khác nhau, nên sữa của chúng cũng rất khác nhau về hàm lượng của những thành phần trong sữa. Sữa mẹ ( người ) loãng, ít dinh dưỡng và chỉ có 4 % chất béo, 1,3 % protein và 7,2 % đường lactose, khoảng chừng 90 % còn lại chỉ là nước, hàm lượng này gần như tương tự với sữa ngựa vằn. [ 10 ]Thời gian đầu, khi con người làm quen với sữa, trong sữa có một loại đường gọi là lactose, và khung hình trẻ sơ sinh tạo ra một loại enzyme đặc biệt quan trọng gọi là lactase, khiến trẻ hấp thụ được lactose có trong sữa mẹ, đến sau khi trẻ cai sữa, khung hình không còn tiết ra loại enzyme này nữa. [ 11 ] Nhưng qua quy trình tiến hóa, khoảng chừng 5.000 năm trước, ở 1 số ít người ở miền nam Châu Âu, khi đã trưởng thành khung hình vẫn liên tục sản xuất ra enzyme lactase ( gọi là loại ‘ lactase vĩnh trú ‘ ) giúp họ uống sữa mà không bị công dụng phụ. Nhưng nhiều người Châu Phi, Châu Á Thái Bình Dương và Nam Mỹ không có enzymne này, nên họ hoàn toàn có thể bị đầy hơi, trướng bụng, đau bụng và thậm chí còn bị tiêu chảy khi uống nhiều sữa. [ 11 ]Sữa tươi từ động vật hoang dã thường được thanh trùng theo chiêu thức Pasteur để trấn áp vi trùng và dữ gìn và bảo vệ thực phẩm đủ lâu cho đến khi được tiêu thụ .

Sữa tự tạo[sửa|sửa mã nguồn]

Sữa tự tạo là sữa do con người chế biến lại từ sữa tươi. Có nhiều dạng sữa tự tạo :- Sữa đặc không đường ( evaporated ) là loại sữa được sấy cho đến khi lượng nước trong sữa bay hơi tới 60 % .- Carrageenan / Carrageenin ( một dạng gôm thực vật ) được thêm vào sữa trước khi nó được giải quyết và xử lý để không thay đổi những protein casein .- Sữa đặc có đường là sữa đã vô hiệu 50 % nước và cho thêm 1 lượng đường bằng 44 % khối lượng của mẫu sản phẩm sau cuối. Hàm lượng đường cao sẽ giúp ức chế sự tăng trưởng của vi trùng trong sữa đặc .

– Sữa bột, sữa công thức là loại sữa tươi đã được tách nước hoàn toàn.

– Sữa thực vật là tên gọi chung của những mẫu sản phẩm sữa có nguồn gốc 100 % từ thực vật. Sữa thực vật chế biến từ những loại hạt như hạt hạnh nhân, những loại đậu … Sữa đậu nành có nhiều protein tốt, và nếu được bổ trợ calci, thì chất dinh dưỡng của sữa đậu nành hoàn toàn có thể sánh ngang tầm với sữa bò. [ 12 ] Các loại sữa thực vật khác như sữa hạnh nhân, sữa yến mạch, sữa dừa và sữa gạo không có nhiều chất dinh dưỡng như vậy .Có 1 số ít mẫu sản phẩm sữa lên men như bơ, phô mai, kem chua ( sour cream ) và sữa chua là loại sản phẩm sữa tươi có thêm vào một loại vi trùng và được ủ men trong một khoảng chừng thời hạn nhất định .Sữa tiệt trùng ( UHT ) được giải quyết và xử lý ở nhiệt độ cao hơn so với sữa thanh trùng và sau đó được làm mát nhanh, giúp tàn phá vi trùng và được cho phép mẫu sản phẩm hạn chế sử dụng dài hơn. Thêm vào đó, những sữa có ký hiệu UHT thường được đóng gói trong những loại vật tư như polyethylene, giấy, nhôm lá có một lớp màng polyethylene. Sau khi mở, nếu để tủ lạnh hoàn toàn có thể sử dụng được trong tối thiểu 10 ngày. Vị của sữa tiệt trùng ngọt hơn và cũng thường ít béo .Hiện nay vì nhiều công ty sữa sản xuất sữa có thêm thành phần Melamine là một chất cấm sử dụng trong thực phẩm khiến dư luận hoang mang lo lắng và vì vậy gây cho việc kinh doanh thương mại sữa khó khăn vất vả. [ 13 ]

Tính thông dụng[sửa|sửa mã nguồn]

phân phối sữa năm 1959 tại Oberlech, Áo Dây chuyền tiệt trùng và đóng chai sữa tại Slovenia năm 1961 Một shop bán sữa tươi tại Hungary năm 1960

Sữa là loại thức uống đặc biệt, lỏng, dễ tiêu hóa và dễ hấp thu, cung cấp nhiều chất dinh dưỡng, khoáng chất giúp tăng chiều cao, chắc xương và có mùi vị thơm ngon.[cần dẫn nguồn] Từ lâu sữa được sử dụng rộng rãi khắp nơi trên thế giới.

Vấn đề gây tranh cãi[sửa|sửa mã nguồn]

Một số nghiên cứu cho thấy việc uống sữa nhiều có thể làm tăng nguy cơ bị một số vấn đề về sức khỏe. Chẳng hạn, dị ứng sữa bò là một phản ứng miễn dịch bất lợi của cơ thể đối với một số protein trong sữa bò. Sữa còn chứa casein, một hợp chất khi phân hủy trong dạ dày người sẽ tạo ra casomorphin, một loại peptide có tính gây nghiện.

Một nghiên cứu và điều tra đã chứng tỏ rằng những người tiêu thụ nhiều sữa và loại sản phẩm sữa có rủi ro tiềm ẩn bị bệnh Parkinson cao hơn. [ 14 ] Nhiều nguồn nghiên cứu và điều tra cũng cho rằng có mối đối sánh tương quan giữa việc hấp thụ nhiều calci ( 2000 mg mỗi ngày, tương tự với sáu cốc sữa mỗi ngày ) và bệnh ung thư tuyến tiền liệt. [ 15 ] Một nghiên cứu và điều tra lớn đặc biệt quan trọng chỉ ra thủ phạm là sữa ít chất béo. [ 16 ] [ 17 ] Một báo cáo giải trình nhìn nhận xuất bản bởi Quỹ Nghiên cứu Ung thư Thế giới và Viện Nghiên cứu Ung thư Mỹ liệt kê tối thiểu 11 nghiên cứu và điều tra đã chỉ ra sự tương quan giữa việc tiêu thụ quá nhiều loại sản phẩm sữa và bệnh ung thư tuyến tiền liệt. [ 18 ] [ 19 ]Nhiều nghiên cứu và điều tra y học cũng cho thấy sự tương quan giữa việc tiêu thụ sữa và sự tăng nặng của một số ít bệnh như bệnh Crohn, [ 20 ] bệnh Hirschsprung, [ 21 ] và bệnh Behçet. [ 22 ]

Ngữ nghĩa khác[sửa|sửa mã nguồn]

Từ ” sữa ” còn là từ để chỉ 1 số ít loại thức uống dinh dưỡng có màu trắng đục ví dụ như : sữa đậu nành, sữa đậu xanh, sữa đậu phộng … mặc dầu trong nguyên vật liệu chế biến những loại thức uống này hoàn toàn có thể không có sữa trong đó. Ngoài ra, ” sữa ” còn chỉ những loại chất có màu trắng tựa như như sữa, ví dụ : keo sữa, sữa rửa mặt, sữa dưỡng thể, …

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://mindovermetal.org
Category: Wiki là gì