Cách mạng khoa học – kỹ thuật – Wikipedia tiếng Việt

Cách mạng khoa học – kỹ thuật, còn được gọi là Cách mạng khoa học – kỹ thuật hiện đại, Cách mạng khoa học – kỹ thuật thế kỷ XX[1], Cách mạng kỹ thuật lần thứ hai[Gc 1], Cách mạng khoa học – kỹ thuật sau Thế chiến thứ hai[3], Cách mạng thông tin[4] là một khái niệm nói về những phát triển mang tính vượt bậc và bước ngoặt của khoa học và kỹ thuật diễn ra từ giữa thế kỷ 20, hoặc sau khi Thế chiến thứ hai (1939-45) kết thúc. Trên thực tế, “Cách mạng khoa học – kỹ thuật” là một khái niệm mới ra đời trong thế kỷ 20 và nội dung của khái niệm này có nhiều điều chưa được thống nhất trong giới học giả nói chung.[1]

Lược sử khái niệm[sửa|sửa mã nguồn]

Học giả người Anh J. D. Bernal vào năm 1939 đã giới thiệu khái niệm “Cách mạng khoa học – kỹ thuật” trong tác phẩm “The Social Function of Science” (Chức năng xã hội của khoa học) để mô tả vai trò mới của khoa học – kỹ thuật trong tiến trình phát triển của xã hội. Bernal đã vận dụng thuyết về lực lượng sản xuất của Các Mác để minh chứng rằng khoa học đang trở thành một “lực lượng sản xuất” trong xã hội[5]. Lý luận của Bernal đã được áp dụng trong giới khoa học ở các nước thuộc khối xã hội chủ nghĩa. Tác phẩm Văn minh ở ngã tư đường của học giả người Séc Radovan Richta (1969) trở thành chuẩn mực cho các nghiên cứu về chủ đề này.[6] Tuy nhiên, trong nội bộ giới trí thức Xô Viết cũng có nhiều quan điểm không hoàn toàn giống nhau về khái niệm này.[7]

Daniel Bell vào năm 1980 phản bác lại thuyết này, ông cho rằng xã hội sẽ tiến vào giai đoạn hậu công nghiệp với các ngành dịch vụ sẽ thay thế vai trò chủ đạo của các ngành sản xuất vật chất trong nền kinh tế và điều đó sẽ dẫn đến một xã hội dịch vụ thay cho xã hội theo khuôn mẫu của chủ nghĩa xã hội.[8] Lập luận của Bell được một số nhà khoa học ủng hộ, tỉ như Zbigniew Brzezinski (1976) với tác phẩm “Technetronic Society”.[9] Một số định nghĩa về tên gọi Cách mạng thông tin cũng nghĩ rằng cuộc cách mạng bắt đầu từ giữa thế kỷ 20 với sự ra đời của vi mạch và chip, từ đó dẫn tới các thay đổi mang tính cách mạng trong đời sống với sự phát triển vượt bậc của máy vi tính, máy tính, các công nghệ điện tử viễn thông khác và dẫn tới ngành dịch vụ ngày càng trở nên quan trọng hơn so với ngành sản xuất công nông nghiệp, và sản phẩm của những nhân công tay nghề cao chủ yếu là kiến thức và thông tin mà họ mang lại cho xã hội.[10]

Nội dung của cuộc cách mạng khoa học – kỹ thuật văn minh[sửa|sửa mã nguồn]

Cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật thế kỷ XX bắt nguồn từ những nhu cầu càng lúc càng tăng cao của con người trong suốt tiến trình lịch sử trong khi sức lực và khả năng (sinh học) của con người có hạn không thể đáp ứng tất cả các nhu cầu ngày càng tăng, đồng thời tài nguyên thiên nhiên, vật liệu tự nhiên về số lượng và tính chất cũng có giới hạn, không thể đáp ứng những yêu cầu mới nảy sinh trong cuộc sống. Hơn thế nữa, trong cuộc sống hiện đại, các vấn đề về cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên, bùng nổ dân số, chiến tranh càng ngày càng cấp bách đòi hỏi những bước phát triển kịp thời của kỹ thuật, công nghệ để khắc phục những khó khăn và đáp ứng các đòi hỏi ngày càng đắt đỏ của nhân loại. Đồng thời, do sống gắn bó chặt chẽ với các hiện tượng tự nhiên (gió, bão, mưa, sấm chớp, lũ lụt, động đất,…) và chịu nhiều ảnh hưởng tích cực lẫn tiêu cực từ chúng, con người buộc phải đẩy mạnh việc nghiên cứu khoa học để hiểu rõ về tự nhiên nhằm khắc phục các tác hại và tận dụng các thuận lợi của tự nhiên cho mình.

Ngoài ra, cuộc cách mạng khoa học – kỹ thuật từ giữa thế kỷ XX cũng đã có nền tảng vững chãi từ những tăng trưởng mang tính bước ngoặt về khoa học từ cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, như kim chỉ nan nguyên tử tân tiến, cấu trúc về nguyên tử, thuyết tương đối và các thành tựu điển hình nổi bật khác trong vật lý, sinh học, hóa học, … Rất nhiều các ý tưởng lớn của thế kỷ XX như bán dẫn, tia laser, nguồn năng lượng hạt nhân, máy tính điện tử, … đều có tương quan đến những thành tựu khoa học này .Cũng cần phải kể đến hai sự kiện mang tính bước ngoặt có công dụng thôi thúc việc đi sâu vào điều tra và nghiên cứu khoa học. Thứ nhất, đó là cuộc Chiến tranh quốc tế lần thứ hai ( 1939 – 45 ), nó đặt ra nhu yếu tăng trưởng các phương tiện đi lại cuộc chiến tranh tối tân hơn nhằm mục đích nâng cao tính cơ động, thiết kế xây dựng mạng lưới chỉ huy và thông tin liên lạc hiệu suất cao ( ra đa ) cùng những vũ khí có sức sát thương lớn ( bom nguyên tử, tên lửa ). Và thứ hai, đó là cuộc khủng hoảng cục bộ dầu mỏ 1973 đã gây ra sự khủng hoảng cục bộ tổng lực về cả kinh tế tài chính lẫn chính trị, đặt ra nhiều yếu tố cần phải xử lý trong đó có việc tăng cường nghiên cứu và điều tra khoa học – kỹ thuật theo chiều sâu nhằm mục đích xử lý khủng hoảng cục bộ và liên tục tăng trưởng .Cuộc cách mạng khoa học – kỹ thuật tân tiến hoàn toàn có thể được chia ra làm hai tiến trình. Giai đoạn thứ nhất khởi đầu từ thập niên 1940 tới giữa thập niên 1970. Giai đoạn thứ hai mở màn từ cuộc khủng hoàng dầu mỏ năm 1973 đến nay, với đặc thù khoa học kỹ thuật tăng trưởng theo chiều sâu thay vì chiều rộng, trọng tâm đặt nhiều về việc tăng trưởng về điều tra và nghiên cứu các loại công nghệ tiên tiến và cách mạng về công nghiệp được nâng lên số 1 [ Gc 2 ]. [ 2 ] [ 11 ]
So với cuộc cách mạng công nghiệp, cách mạng khoa học – kỹ thuật văn minh có nội dung đa dạng chủng loại, phong phú và to lớn hơn rất nhiều. Sự tăng trưởng vượt bậc không những diễn ra trong các ngành khoa học cơ bản ( toán học, vật lý, sinh học, hóa học ) mà còn bộc lộ ở việc phát sinh của nhiều ngành khoa học, kỹ thuật mới như khoa học thiên hà, điều khiển và tinh chỉnh học ; ngoài những cuộc cách mạng khoa học – kỹ thuật còn đi sâu vào những lĩnh vực mới ( quốc tế vi mô, các vùng địa lý bí hiểm, bí hiểm của sự sống … ) và hình thành nên ra các kỹ thuật mới, nguyên vật liệu mới, nguồn năng lượng mới mà các quá trình trước đó chưa từng tiếp cận hay tưởng tượng được .

Một đặc tính khác của cuộc cách mạng khoa học – kỹ thuật hiện đại là vai trò chủ đạo và định hướng của khoa học trong sự phát triển của công nghệ và sức sản xuất. Nhìn lại giai đoạn cách mạng công nghiệp, khoa học không bắt kịp với kỹ thuật, không dẫn tới các tiến bộ kỹ thuật và các phát minh, cải tiến kỹ thuật cũng không bắt nguồn từ các phát kiến khoa học và các nhà phát minh thường là những người lao động thay vì các nhà khoa học. Tuy nhiên, trong cuộc cách mạng khoa học – kỹ thuật hiện đại, khoa học đã đi trước kỹ thuật rất xa, mở đường cho sự phát triển của kỹ thuật, công nghệ, là nguyên nhân, nguồn gốc của các tiến bộ kỹ thuật, thâm nhập sâu sắc vào sự phát triển của sức sản xuất và đã trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp. Điều này cũng có nghĩa là thời gian ứng dụng khoa học vào phát triển công nghệ và sản xuất càng ngày càng ngắn: trong khi từ nguyên lý máy ảnh đến chế tạo ra chiếc máy ảnh đầu tiên mất 100 năm, thì quá trình tương tự xảy ra đối với mạch vi điển tử chỉ mất 3 năm và tia la-de chỉ mất 2 năm. Đồng thời, hiệu quả kinh tế của việc đầu tư vào khoa học càng lúc càng lớn và lợi nhuận cao hơn so với nhiều lĩnh vực khác.

Sự tăng trưởng nhanh gọn và can đảm và mạnh mẽ của khoa học và kỹ thuật như trên đã dẫn tới hiện tượng kỳ lạ ” bùng nổ thông tin “, tức là số lượng thông tin, kiến thức và kỹ năng khoa học, tài liệu khoa học và đội ngũ các nhà khoa học đã tăng nhanh một cách đột biến với vận tốc tăng trưởng gấp nhiều lần so với quá khứ. Vốn kiến thức và kỹ năng khoa học của trái đất theo ước tính cứ 7 năm tăng gấp đôi, và số nhà khoa học cứ 10 năm thì lại tăng 2 lần. Một nửa số tài liệu khoa học xuất bản của quả đât ( tính đến cuối thế kỷ XX ) được xuất bản trong 15-20 năm ở đầu cuối của thế kỷ này .

Trải qua nửa thế kỉ, cuộc cách mạng khoa học – kỹ thuật đã đạt được những tiến bộ phi thường tạo nên một bước “Đại nhảy vọt”. Có thể khái quát bằng những lĩnh vực sau đây:

Một là, trong lĩnh vực khoa học cơ bản đã đạt được những phát minh to lớn trong Toán học, Vật lý, Hóa học và Sinh học. Dựa vào những phát minh to lớn của các ngành khoa học cơ bản, con người đã ứng dụng vào kĩ thuật và sản xuất để phục vụ cuộc sống của mình.

Hai là, những phát minh to lớn về những công cụ sản xuất mới, trong đó có ý nghĩa quan trọng bậc nhất là sự ra đời của máy tính điện tử, máy tự động và hệ thống máy tự động.

Ba là, trong tình trạng các nguồn năng lượng thiên nhiên đang ngày càng cạn kiệt, con người đã tìm ra được những nguồn năng lượng mới như năng lượng nguyên tử, năng lượng gió, năng lượng mặt trời,… trong đó năng lượng nguyên tử ngày càng được phổ biến và được sử dụng rộng rãi.

Bốn là, sáng chế ra những vật liệu mới trong tình hình các vật liệu tự nhiên đang cạn dần trong thiên nhiên. Chất polymer đang giữ vị trí quan trọng hàng đầu trong đời sống hàng ngày của con người cũng như trong các ngành công nghiệp.

Năm là, cuộc cách mạng xanh trong nông nghiệp đã giải quyết được rất nhiều vấn nạn về lương thực, đói ăn kéo dài từ bao đời nay.

Sáu là, những tiến bộ thần kì trong lĩnh vực giao thông vận tải và thông tin liên lạc với những loại máy bay siêu âm khổng lồ, những tảu hỏa tốc độ cao,…và những phương tiện thông tin liên lạc, phát sóng vô tuyến hết sức hiện đại qua hệ thống vệ tinh nhân tạo (Hệ thống Định vị toàn cầu GPS)

Là một bộ phận không hề tách rời khỏi sự tăng trưởng của xã hội và con người, cuộc cách mạng khoa học – kỹ thuật tân tiến đã đem lại sự đổi khác to lớn mang tính bước ngoặt trong sự tăng trưởng của xã hội. Sự tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ về khoa học kỹ thuật đã tạo ra những bước nhảy vọt chưa từng thấy trong quy trình tăng trưởng của lực lượng sản xuất và hiệu suất lao động, làm Open nhiều ngành sản xuất mới có tương quan đến sự tiến triển của khoa học và công nghệ tiên tiến ( công nghiệp tên lửa, điện tử, vi sinh … ) và đổi khác trọn vẹn cơ cấu tổ chức các ngành kinh tế tài chính ở nhiều khu vực. Trong khi cách mạng công nghiệp tận mắt chứng kiến nền sản xuất từ bằng tay thủ công chuyển sang cơ khí hóa, cách mạng khoa học – kỹ thuật cho thấy sự tự động hóa cao độ của nền sản xuất dựa trên việc điện tử hóa và ứng dụng các thành tựu mới nhất của công nghệ tiên tiến vào sản xuất. Ngoài ra, toàn bộ những đổi khác to lớn trong công nghệ tiên tiến và sản xuất đã tạo ra những thiết bị hoạt động và sinh hoạt, hàng tiêu dùng mới làm đổi khác trọn vẹn lối sống của con người trong xã hội. Bên cạnh những ảnh hưởng tác động tích cực mà cuộc cách mạng khoa học đem lại thì nó cũng đặt ra những thử thách không nhỏ so với loài người như thực trạng ô nhiễm môi trường tự nhiên, hiện tượng kỳ lạ toàn cầu nóng dần lên, những tai nạn đáng tiếc giao thông vận tải, tai nạn đáng tiếc lao động, các loại bệnh dịch mới, nhất là sản xuất nhiều vũ khí tân tiến hoàn toàn có thể diệt trừ nhiều lần sự sống trên hành tinh …

Ghi chú

1. ^ [2]Để phân biệt với Cách mạng công nghiệp, nhiều lúc được gọi là Cách mạng kỹ thuật lần thứ nhất .
2. ^ Cách mạng khoa học – công nghệ.[11][12]Chính vì thế, quá trình 2 của cách mạng khoa học – kỹ thuật văn minh còn gọi là

Nguồn dẫn

• Lê Phụng Hoàng (chủ biên). Lịch sử văn minh thế giới. Nhà xuất bản Giáo dục. Thành phố Hồ Chí Minh, 1999. Chương XI: Văn minh thế kỷ XX, Mục II: Cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật, các trang 211-221.
• Nguyễn Anh Thái (chủ biên). Lịch sử thế giới hiện đại 1917 – 1995 (tái bản lần thứ 6). Nhà xuất bản Giáo dục. Thành phố Hồ Chí Minh, 2006. Chương XXVII: Cuộc cách mạng khoa học – kỹ thuật sau chiến tranh thế giới thứ hai.
• Phan Ngọc Liên, Vũ Dương Ninh, Trần Bá Đệ (chủ biên). Sách giáo khoa Lịch sử lớp 12 (tái bản lần thứ 5). Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. Thành phố Hồ Chí Minh, 2013. Chương VI, Bài 10, các trang 66-68.

Source: https://mindovermetal.org
Category: Ứng dụng hay