Kẽm và ứng dụng của kẽm trong y học
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.78 MB, 20 trang )
Bạn đang đọc: Kẽm và ứng dụng của kẽm trong y học
KẼM & ỨNG DỤNG CỦA KẼM
TRONG Y HỌC
TỔNG QUAN :
I.Giới thiệu sơ về kẽm
II.Vai trò sinh học
III.Kẽm trong y học
I.GIỚI THIỆU SƠ VỀ KẼM :
– Kẽm(Zn) là một nguyên tố kim loại lưỡng tính
,có số hiệu nguyên tử là 30, thuộc chu kì 4, nhóm
IIB trong BTH. Trạng thái oxi hóa phổ biến : +2.
Cấu trúc mạng tinh thể: lập phương.
Kẽm có màu trắng xanh, óng ánh và nghịch từ.
Kẽm là nguyên tố phổ biến thứ 24 trong lớp
vỏ Trái Đất, Kẽm là kim loại được sử dụng phổ
biến thứ 4 sau sắt.
I.GIỚI THIỆU SƠ VỀ KẼM :
Kẽm trong tự nhiên là hỗn hợp của 5 đồng vị ổn
định
64
Zn,
66
Zn,
67
Zn,
68
Zn và
70
Zn, trong đó đồng
vị 64 là phổ biến nhất (48,6% trong tự nhiên).
Kẽm là một kim loại hoạt động trung bình.
Quặng kẽm phổ biến nhất là quặng sphalerit, một
loại kẽm sulfua với hàm lượng kẽm lên đến 60–
62%.
I.GIỚI THIỆU SƠ VỀ KẼM :
Ứng dụng chính của kẽm là làm lớp phủ chống ăn
mòn trên thép. Kẽm còn có các ứng dụng trong
công nghiệpvà trong y học.
Các hợp chất kẽm được sử dụng phổ biến : kẽm
cacbonat và kẽm gluconat (bổ sung dinh
dưỡng), kẽm clorua (chất khử mùi), kẽm
pyrithion (dầu gội đầu trị gàu),kẽm sulfua (sơn
huỳnh quang), và kẽm methyl hay kẽm diethyl sử
dụng trong hóa hữu cơ ở phòng thí nghiệm.
II.VAI TRÒ SINH HỌC
Kẽm là nguyên tố cần thiết để duy trì sự sống của
thực vật, động vật và vi sinh vật, Kẽm được tìm thấy
trong gần 100 loại emzym đặc biệt, có vai trò là các
ion cấu trúc trong yếu tố phiên mã và được lưu trữ và
vận chuyển ở dạng thionein kim loại. Zn kim loại
duy nhất có mặt trong tất cả các lớp enzym
Kẽm đóng vai trò sinh học quan trọng đối với con
người. Nó tương tác với một loạt các phối tử hữu
cơ, và có vai trò quan trọng trong quá trình trao đổi
chất của RNA và DNA,truyền tín hiệu và biểu hiện
gen
III.KẼM TRONG Y HỌC
1.Sự phân bố kẽm
2.Đặc điểm của kẽm
3.Tác dụng của kẽm
4.Khi thiếu hụt kẽm
5.Ứng dụng một số hợp chất chứa kẽm trong y
học
III-1.SỰ PHÂN BỐ KẼM
Có từ 2–4 gam kẽm phân bố trong khắp cơ thể con người.
Hầu hết kẽm nằm trong não, cơ, xương, thận và gan, tuy
nhiên nồng độ kẽm cao nhất tập trung trong tuyến tiền liệt
và các bộ phận của mắt.Tinh dịch đặc biệt rất giàu kẽm, vì
đây là yếu tố quan trọng trong chức năng của tuyến tiền
liệt và giúp phát triển cơ quan sinh dục.
Các nguồn thức ăn tự nhiên giàu kẽm bao gồm: sò huyết,
các loại thịt màu đỏ và thịt gia cầm, đậu, các loại quả có
nhân, ngũ cốc nguyên vẹn, hạt bí hay hạt hướng dương và
ở các loài giáp xác (tôm, cua, sò, ốc…).
III-1.SỰ PHÂN BỐ KẼM
Zn chứa trong thành phần một số loại thuốc.
Trong thực đơn hàng ngày, kẽm có trong thành phần
của các loại khoáng chất và vitamin.
Tuy nhiên, không được bổ sung quá nhiều khoáng
chất quan trọng này. Ngộ độc kẽm có thể xảy ra khi
dùng viên bổ sung, dùng thuốc ho hay thuốc cảm quá
liều. Nếu có biểu hiện dung nạp kẽm quá liều, sẽ có
cảm giác đắng và tanh vị kim loại trong miệng, hoặc
đau dạ dày, buồn nôn, nôn vọt, tiêu chảy và chuột
rút.
III-2.ĐẶC ĐIỂM CỦA KẼM
Không dự trữ trong cơ thể, có nửa đời sống sinh
học ngắn (trong các cơ quan nội tạng là12,5 ngày
và trong gan là 18 – 20 giờ), nên dễ bị thiếu nếu
khẩu phần cung cấp không đủ.
III-3.TÁC DỤNG CỦA KẼM
Kẽm mang đặc tính kháng ôxy hóa, ngăn ngừa sự tổn
hại cho màng tế bào và các mô, đồng thời giúp phục
hồi ADN nên góp phần làm chậm quá trình lão hóa,
nhanh lành vết thương.
Kẽm rất thiếu yếu cho sự phát triển bình thường và
hoạt động của các tế bào miễn dịch. Góp phần hoàn
thiện tế bào sinh sản, xây dựng hệ cơ.
Kẽm được dùng để làm liền vết thương, ngừa tiêu
chảy và làm chậm sự thoái hóa điểm vàng (một trong
những bệnh dẫn tới mù lòa)
III-3.TÁC DỤNG CỦA KẼM
Đối với bệnh cảm lạnh, các nhà nghiên cứu tin
rằng viêm kẽm hình thoi(Gluconat glycin kẽm) sẽ
giúp giảm một nửa số virus (khoáng chất này sẽ
làm ngừng trệ khả năng sao chép tế bào của virus
cảm lạnh)
Kẽm giúp ngăn ngừa mụn, bệnh Alzheimer, động
kinh, vẩy nến.
Kẽm giúp điều hòa lipid, ngăn ngừa mỡ gan,
tham gia vào chức năng tạo máu.
III-4.KHI THIẾU HỤT KẼM
Ảnh hưởng ngay đến sự tăng trưởng, sự chuyển
hóa và miễn dịch của cơ thể.Điển hình :
Sự hoạt động không bình thường của các cơ quan
Xem thêm: Ứng dụng công nghệ ADN tái tổ hợp
thị giác ( tổn thương mắt và da), vị giác (mất cảm
giác thèm ăn), khứu giác ( giảm cảm giác về mùi )
và trí nhớ ( não chậm phát triển )
Mất cân bằng đường huyết
Giảm khả năng phân chia tế bào và tổng hợp AND
dẫn đến tổn thương
III-4.KHI THIẾU HỤT KẼM
Ảnh hưởng ngay đến sự tăng trưởng, sự chuyển
hóa và miễn dịch của cơ thể.Điển hình :
Chứng bất lực ở nam giới
Rụng tóc, tiêu chảy, chán ăn, giảm cân, da khô.
Ở trẻ em, thiếu kẽm gây ra chứng chậm phát
triển, phát dục trễ, dễ nhiễm trùng và tiêu chảy,
các yếu tố này gây thiệt mạng khoảng 800.000
trẻ em trên toàn thế giới mỗi năm.
III-4.KHI THIẾU HỤT KẼM
Nguyên nhân thiếu kẽm : Nguyên nhân do chế độ ăn có
nhiều chất bột ít chất đạm, do chế biến (trong thực vật kẽm
nằm ở phấn hoa nhụy lá mầm của hạt, xay xát nhiều làm
mất kẽm), do bệnh tật (bệnh đường ruột làm cho kẽm khó
hấp thu), do di truyền (bệnh acrodematis, cơ thể không
hấp thu được kẽm, da bị nám xung quanh khuỷu tay, đầu
gối, mặt, mông) và đôi khi do dùng thuốc (dùng sắt lâu dài
sẽ cản trở sự hấp thu kẽm)
Những ai có nguy cơ bị thiếu kẽm ?
Người ăn chay, người mắc bệnh tiêu hóa, phụ nữ mang
thai và cho con bú, trẻ bú mẹ, người bị bệnh hồng cầu hình
liềm và người nghiện rượu.
III-4.KHI THIẾU HỤT KẼM
Khuyến nghị về nhu cầu hằng ngày đối với kẽm
như sau :
-Trẻ 0-6 tháng: 2mg/ngày
-Trẻ 7-11 tháng: 3mg/ngày
-Trẻ 1-3 tuổi: 3mg/ngày
-Trẻ 4-8 tuổi: 5mg/ngày
-Trẻ 9-13 tuổi: 8mg/ngày
-Nam giới (từ 14 tuổi trở lên): 11mg/ngày
-Nữ giới (19 tuổi trở lên): 8mg/ngày
-Phụ nữ mang thai (sau 18 tuổi): 11-12mg/ngày
-Phụ nữ cho con bú: 12-13mg/ngày
III-5.ỨNG DỤNG MỘT SỐ HỢP CHẤT
CHỨA KẼM TRONG Y HỌC:
Kẽm gluconat :là một hợp chất được sử dụng để
cung cấp kẽm trong các bữa ăn. Các sản phẩm chế
biến bao gồm : Kẽm oxit, kẽm acetat và kẽm
gluconat. Chúng có tính chất chống oxy hóa, chóng
lại sự gia tang tốc độ lão hóa của da và cơ trong cơ
thể.
Thực phẩm bổ sung Copina : thiếu kẽm khiến trẻ
chán ăn và chậm phát triển chiều cao do đó Copina
có tác dụng bổ sung kẽm. ( thành phần có chứa kẽm
gluconat)
III-5.ỨNG DỤNG MỘT SỐ HỢP CHẤT
CHỨA KẼM TRONG Y HỌC:
Kẽm oxit (thuốc) :dùng trong điều trị ngoài da,
hợp chất này có thể chống cháy nắng trong mùa
hè và khô vì lạnh trong mùa đông hoặc các tổn
thương trên da, chàm, đau ngứa hậu môn ( trĩ )
…
Kẽm methionin tác dụng điều trị mụn tận gốc.
III-5.ỨNG DỤNG MỘT SỐ HỢP CHẤT
CHỨA KẼM TRONG Y HỌC:
Kẽm lactate :dùng trong kem đánh răng để chống
chứng hôi miệng.
Các ion kẽm chất chống vi sinh rất hiệu quả thậm
chí ở nồng độ thấp
Kẽm pyrithione được sử dụng rộng rãi trong dầu
gội đầu do nó có chức năng chống gàu.
Kẽm là một sắt kẽm kim loại hoạt động giải trí trung bình. Quặng kẽm thông dụng nhất là quặng sphalerit, mộtloại kẽm sulfua với hàm lượng kẽm lên đến 60 – 62 %. I.GIỚI THIỆU SƠ VỀ KẼM : Ứng dụng chính của kẽm là làm lớp phủ chống ănmòn trên thép. Kẽm còn có những ứng dụng trongcông nghiệpvà trong y học. Các hợp chất kẽm được sử dụng thông dụng : kẽmcacbonat và kẽm gluconat ( bổ trợ dinhdưỡng ), kẽm clorua ( chất khử mùi ), kẽmpyrithion ( dầu gội đầu trị gàu ), kẽm sulfua ( sơnhuỳnh quang ), và kẽm methyl hay kẽm diethyl sửdụng trong hóa hữu cơ ở phòng thí nghiệm. II.VAI TRÒ SINH HỌC Kẽm là nguyên tố thiết yếu để duy trì sự sống củathực vật, động vật hoang dã và vi sinh vật, Kẽm được tìm thấytrong gần 100 loại emzym đặc biệt quan trọng, có vai trò là cácion cấu trúc trong yếu tố phiên mã và được tàng trữ vàvận chuyển ở dạng thionein sắt kẽm kim loại. Zn kim loạiduy nhất xuất hiện trong tổng thể những lớp enzym Kẽm đóng vai trò sinh học quan trọng so với conngười. Nó tương tác với một loạt những phối tử hữucơ, và có vai trò quan trọng trong quy trình trao đổichất của RNA và DNA, truyền tín hiệu và biểu hiệngenIII. KẼM TRONG Y HỌC 1. Sự phân bổ kẽm 2. Đặc điểm của kẽm 3. Tác dụng của kẽm 4. Khi thiếu vắng kẽm 5. Ứng dụng 1 số ít hợp chất chứa kẽm trong yhọcIII-1. SỰ PHÂN BỐ KẼM Có từ 2 – 4 gam kẽm phân bổ trong khắp khung hình con người. Hầu hết kẽm nằm trong não, cơ, xương, thận và gan, tuynhiên nồng độ kẽm cao nhất tập trung chuyên sâu trong tuyến tiền liệtvà những bộ phận của mắt. Tinh dịch đặc biệt quan trọng rất giàu kẽm, vìđây là yếu tố quan trọng trong công dụng của tuyến tiềnliệt và giúp tăng trưởng cơ quan sinh dục. Các nguồn thức ăn tự nhiên giàu kẽm gồm có : sò huyết, những loại thịt màu đỏ và thịt gia cầm, đậu, những loại quả cónhân, ngũ cốc nguyên vẹn, hạt bí hay hạt hướng dương vàở những loài giáp xác ( tôm, cua, sò, ốc … ). III-1. SỰ PHÂN BỐ KẼM Zn chứa trong thành phần 1 số ít loại thuốc. Trong thực đơn hàng ngày, kẽm có trong thành phầncủa những loại khoáng chất và vitamin. Tuy nhiên, không được bổ trợ quá nhiều khoángchất quan trọng này. Ngộ độc kẽm hoàn toàn có thể xảy ra khidùng viên bổ trợ, dùng thuốc ho hay thuốc cảm quáliều. Nếu có biểu lộ dung nạp kẽm quá liều, sẽ cócảm giác đắng và tanh vị sắt kẽm kim loại trong miệng, hoặcđau dạ dày, buồn nôn, nôn vọt, tiêu chảy và chuộtrút. III-2. ĐẶC ĐIỂM CỦA KẼM Không dự trữ trong khung hình, có nửa đời sống sinhhọc ngắn ( trong những cơ quan nội tạng là12, 5 ngàyvà trong gan là 18 – 20 giờ ), nên dễ bị thiếu nếukhẩu phần cung ứng không đủ. III-3. TÁC DỤNG CỦA KẼM Kẽm mang đặc tính kháng ôxy hóa, ngăn ngừa sự tổnhại cho màng tế bào và những mô, đồng thời giúp phụchồi ADN nên góp thêm phần làm chậm quy trình lão hóa, nhanh lành vết thương. Kẽm rất thiếu yếu cho sự tăng trưởng thông thường vàhoạt động của những tế bào miễn dịch. Góp phần hoànthiện tế bào sinh sản, thiết kế xây dựng hệ cơ. Kẽm được dùng để làm liền vết thương, ngừa tiêuchảy và làm chậm sự thoái hóa điểm vàng ( một trongnhững bệnh dẫn tới mù lòa ) III-3. TÁC DỤNG CỦA KẼM Đối với bệnh cảm lạnh, những nhà nghiên cứu tinrằng viêm kẽm hình thoi ( Gluconat glycin kẽm ) sẽgiúp giảm 50% số virus ( khoáng chất này sẽlàm ngừng trệ năng lực sao chép tế bào của viruscảm lạnh ) Kẽm giúp ngăn ngừa mụn, bệnh Alzheimer, độngkinh, vẩy nến. Kẽm giúp điều hòa lipid, ngăn ngừa mỡ gan, tham gia vào tính năng tạo máu. III-4. KHI THIẾU HỤT KẼM Ảnh hưởng ngay đến sự tăng trưởng, sự chuyểnhóa và miễn dịch của khung hình. Điển hình : Sự hoạt động giải trí không thông thường của những cơ quanthị giác ( tổn thương mắt và da ), vị giác ( mất cảmgiác thèm ăn ), khứu giác ( giảm cảm xúc về mùi ) và trí nhớ ( não chậm tăng trưởng ) Mất cân đối đường huyết Giảm năng lực phân loại tế bào và tổng hợp ANDdẫn đến tổn thươngIII-4. KHI THIẾU HỤT KẼM Ảnh hưởng ngay đến sự tăng trưởng, sự chuyểnhóa và miễn dịch của khung hình. Điển hình : Chứng bất lực ở phái mạnh Rụng tóc, tiêu chảy, chán ăn, giảm cân, da khô. Ở trẻ nhỏ, thiếu kẽm gây ra chứng chậm pháttriển, phát dục trễ, dễ nhiễm trùng và tiêu chảy, những yếu tố này gây thiệt mạng khoảng chừng 800.000 trẻ nhỏ trên toàn quốc tế mỗi năm. III-4. KHI THIẾU HỤT KẼM Nguyên nhân thiếu kẽm : Nguyên nhân do chính sách ăn cónhiều chất bột ít chất đạm, do chế biến ( trong thực vật kẽmnằm ở phấn hoa nhụy lá mầm của hạt, xay xát nhiều làmmất kẽm ), do bệnh tật ( bệnh đường ruột làm cho kẽm khóhấp thu ), do di truyền ( bệnh acrodematis, khung hình khônghấp thu được kẽm, da bị nám xung quanh khuỷu tay, đầugối, mặt, mông ) và nhiều lúc do dùng thuốc ( dùng sắt lâu dàisẽ cản trở sự hấp thu kẽm ) Những ai có rủi ro tiềm ẩn bị thiếu kẽm ? Người ăn chay, người mắc bệnh tiêu hóa, phụ nữ mangthai và cho con bú, trẻ bú mẹ, người bị bệnh hồng cầu hìnhliềm và người nghiện rượu. III-4. KHI THIẾU HỤT KẼM Khuyến nghị về nhu yếu hằng ngày so với kẽmnhư sau : – Trẻ 0-6 tháng : 2 mg / ngày – Trẻ 7-11 tháng : 3 mg / ngày – Trẻ 1-3 tuổi : 3 mg / ngày – Trẻ 4-8 tuổi : 5 mg / ngày – Trẻ 9-13 tuổi : 8 mg / ngày – Nam giới ( từ 14 tuổi trở lên ) : 11 mg / ngày – Nữ giới ( 19 tuổi trở lên ) : 8 mg / ngày – Phụ nữ mang thai ( sau 18 tuổi ) : 11-12 mg / ngày – Phụ nữ cho con bú : 12-13 mg / ngàyIII-5. ỨNG DỤNG MỘT SỐ HỢP CHẤTCHỨA KẼM TRONG Y HỌC : Kẽm gluconat : là một hợp chất được sử dụng đểcung cấp kẽm trong những bữa ăn. Các loại sản phẩm chếbiến gồm có : Kẽm oxit, kẽm acetat và kẽmgluconat. Chúng có đặc thù chống oxy hóa, chónglại sự gia tang vận tốc lão hóa của da và cơ trong cơthể. Thực phẩm bổ trợ Copina : thiếu kẽm khiến trẻchán ăn và chậm tăng trưởng chiều cao do đó Copinacó tính năng bổ trợ kẽm. ( thành phần có chứa kẽmgluconat ) III-5. ỨNG DỤNG MỘT SỐ HỢP CHẤTCHỨA KẼM TRONG Y HỌC : Kẽm oxit ( thuốc ) : dùng trong điều trị ngoài da, hợp chất này hoàn toàn có thể chống cháy nắng trong mùahè và khô vì lạnh trong mùa đông hoặc những tổnthương trên da, chàm, đau ngứa hậu môn ( trĩ ) Kẽm methionin tính năng điều trị mụn tận gốc. III-5. ỨNG DỤNG MỘT SỐ HỢP CHẤTCHỨA KẼM TRONG Y HỌC : Kẽm lactate : dùng trong kem đánh răng để chốngchứng hôi miệng. Các ion kẽm chất chống vi sinh rất hiệu suất cao thậmchí ở nồng độ thấp Kẽm pyrithione được sử dụng thoáng đãng trong dầugội đầu do nó có tính năng chống gàu .
